ترجمه‌ی شعری از ساموئل بکت از کتاب «فلسفه ساموئل بکت»، نشر فلسفه، ۱۴۰۱

ترجمه و افزونه‌ها سعید جهانپولاد

ترجمه آزاد از این شعر که به زبان فرانسه نوشته و بعدها به زبان انگلیسی برگردان شده است، .در کتاب فلسفه ساموئل بکت نوشته‌ی جان کالدر آمده است. در این ترجمه مقایسه بین دو متن شعر صورت گرفت. من با رجوع به هر دو متن سعی کردم ترجمه آزادی از آن را انجام بدهم. شعر ساموئل بکت، شعری کاملا ذهنی و با زبانی بسیار پیچیده و پرابهام و نابیانگر است. نابیانگری معمولا یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد آثار شاعرانه و فلسفی بکت محسوب می‌شود.

دشواری‌هایی که در ترجمه کتاب فلسفه ساموئل بکت نشر فلسفه، باعث شد که این کتاب مورد ممیزی و حذف و .. قرار بگیرد. بیشتر به‌خاطر مباحث فکری و تمایلات جنسی و جنسیتی او و شخصیت‌های آثارش که غالبا شخصیت‌های دون‌پایه و به اصطلاح ولگردان و به حاشیه‌رفتگان هستند. بخش زیادی از روابط جنسی و عاطفی بکت و شخصیت‌هایش و نکات فلسفی و تفکر الحادی و ضد دینی‌اش که از خلال آثارش به تحلیل گذاشته شده و توسط جان کالدر و بسیار متخصصین آثارش و دوستان و همکارانش به بررسی رسیده.

حجم قابل توجهی را سیستم نظارتی ارشاد مورد حذف و تقطیع قرار داد. لیست بلندبالایی در حدود بیش از ۸۰ صفحه از کل کتاب ۲۵۰ صفحه‌ای که شامل فصل‌ها و نکات بود، دربرگرفت. برشی بی‌رحمانه که به شدت به متن فارسی‌شده آسیب رساند. بعد از چندبار رفت‌وآمد و تصحیح و ویرایش مجدد، باز هم سطرها و پاراگراف‌های طولانی از میان فصول برش خورد.

سعی وافر داشتم که نگذارم به متن اصلی و مباحث مطروحه آن، آسیبی وارد شود. اما شد و تا حدی که ناشر و من تصمیم گرفتیم که کتاب را منتشر نکنیم. اما اصرار مخاطبان و دانشجویان بزرگوار رشته‌های نمایشی و هنری و پژوهشگران باعث شد به‌رغم برش‌ها و قلع‌وقمع‌ها، این حدود را طوری ویرایش کرده و نکاتی به آن بیافزایم که مخاطبان فارسی دست خالی از مطالعه کتاب بر نگردند. هر چند کتاب با استقبال خوبی مواجه شد و طبق نظر ناشر محترم برای چاپ بعدی آماده گشت و سعی داریم یک ویرایش و ویراست تازه از آن به بازار نشر ارائه دهیم.

شعر ساموئل بکت به زبان فرانسه و همراه متن اصلی پیش روی شماست. بکت پیش از آنکه آثار قدرتمند نمایشی و نثر داستانی بنویسد، آزمون‌هایی را در سرودن شعر آغاز کرد. یکی از شعرهای او، که یک شبه سرود شد، در فردای آن روز توانست جایزه شعری را از آن خود کند. شعرهای بکت، عمیقا تفکر ناتوانی و عجز زبان در ارائه درک انسان و هستی را بازتاب می‌دهد. نابیانگری زبان از ایجاد معنا و معانی در روابط پیچیده انسانی و غیر انسانی، تفکر بکت که همانا بازی با ذهن و زبان است را نشان می‌دهد.

 . je suis ce cours de sable qui glisse entre le galet et la dune

 la pluie d’ete pleut sur ma vie

 sur moi ma vie qui me fuit me poursuit

 et finira le jour de son

  cher instant je te vois

 dans ce rideau de brume qui recule

 ou je n’aurai plus a fouler ces long seuils mouvants

 et vivrai le temps d’une porte

 qui s’ouvre et se referme “

مسیرم در شنزار  

در میانِ خرده‌سنگ‌ها و تلماسه‌هاست

می‌بارد بر زنده‌گی‌‌ام، بر من

بارانی تابستانی 

بر  هستی‌ام که به تاراج رفته،

بر آغاز و پایانش

که از من گریزان است 

آرامشِ من 

آنجایی است که 

مه تیرگی پَس می‌‎نشیند 

آنگاه که بتوانم

سراپا شوم وُ دوباره ره بسپرم 

گام‌زنان،

بر آستانه‌های بس طولانی 

در جنبش وُ

جابجایی زیستن 

در فضای دری

در انتهایم که باز و بسته می‌شود.”