روز جهانی اتیسم و معرفی کتابی درباره این اختلال

از سال ۲۰۰۸ سازمان ملل روز اول آوریل (13 فروردین) را روز جهانی آگاهی رسانی اُتیسم نامیده است. در این سال مجمع عمومی سازمان ملل با تصویب یک قطعنامه از جامعه جهانی خواست برای افزایش اگاهی مردم درباره اختلال طیف اتیسم تلاش کنند.

مهم ترین هدف این نام‌گذاری، آشنایی جوامع با مشکلات افراد اتیسم و دعوت افکار عمومی به همیاری در فرایند رشد و هم پیوندی آنها با جامعه است. افراد مبتلا به اتیسم دنیا را متفاوت از بقیه می‌بینند، می‌شنوند و حس می‌کنند.

رنگ آبی نیز در این میان به عنوان نماد جهانی اختلال طیف اتیسم معرفی شده است.

به طور دقیق اتیسم یا درخودماندگی، نوعی اختلال عصب رشدی دوره‌ی کودکی است که با تأخیر در کلام و گفتار غیرطبیعی و رفتارهای تکراری و نقص در روابط اجتماعی مشخص می‌شود. علائم این اختلال معمولاً تا قبل از سی‌ماهگی بروز می‌کند که علّت اصلی آن ناشناخته است.

شیوع اختلالات طیف اتیسم در سطح جهانی یک درصد و شیوع در ایران نیز به آمار جهانی نزدیک است و از هر صد تولد یک کودک مبتلا به اختلال طیف اتیسم است. اختلال اتیسم در پسران شایع‌تر از دختران بوده ولی شدت اختلال در دختران مبتلا بیشتر می‌باشد. وضعیت اقتصادی، اجتماعی، سبک زندگی و سطح تحصیلات والدین نقشی در بروز اختلال اتیسم ندارد.

کتاب داستان امید و اتیسم

یکی از مسائل مهم در جامعه شناخت مبتلایان به این اختلال و نحوه برخورد با آن‌هاست. در این زمینه کتاب‌های داستانی می‌توانند نقش مهمی داشته باشند.

کتاب داستان امید و اتیسم، تألیف مهری پورحیدر، دانشجوی دکتری روان‌شناسی کودکان با تجربه‌ی کار بالینی در زمینه‌ی اتیسم با تصویرگری هاجر مرادی، کارشناس تصویرگری کتاب‌های کودک و نوجوان داستانی مصور و کودکانه با موضوع اختلالات طیف اتیسم در زمینه‌ی ویژگی‌های رفتاری و آموزشی کودکان دارای اختلال اتیسم است.

کتاب با داستانی کوتاه و ادبیاتی ساده و قابل فهم به معرفی این اختلال به کودکان و افراد در ارتباط با این‌کودکان می‌پردازد و روش‌های آموزشی این کودکان را تا حدودی معرفی می‌کند.

داستان این کتاب درباره‌ی پسری به نام امید است که دچار اختلال اتیسم است و نویسنده‌ی کتاب سعی کرده رفتارها و روحیات امید را به خواننده منتقل کند. این کتاب به خوبی حالات کودکان اتیسم را بیان می‌کند، کودکان اتیسم نیز همانند دیگر کودکان دارای روحیه‌ی لطیف کودکانه هستند اما این بیماری بر روی ارتباط این کودکان با دنیای اطراف اختلال به وجود می‌آورد.

در بخشی از کتاب داستان امید و اتیسم می‌خوانیم:

«کلاً امید کارهای تکراری زیاد انجام می‌دهد. مثلاً یک جمله را چند بار تکرار می‌کند، گاهی هیجان‌زده می‌شود و دست‌هایش را جلوی صورتش تکان تکان می‌دهد و جیغ می‌زند، می‌خندد یا گریه می‌کند، یا حتی ممکن است به خودش آسیب برساند؛ اما با کاردرمانی جسمی-حسی، گفتاردرمانی و بازی‌درمانی و خیلی کارهای دیگر که هر روز انجامشان می‌دهد، بهتر و بهتر می‌شود».

******************************************

درباره اختلال اتیسم
از خانم پورحیدر خواسته‌ایم درباره این اختلال در روز جهانی آن برای خوانندگان سایت وینش بنویسند تا بیش از گذشته اتیسم و کسانی که به این اختلال دچارند را بشناسیم:

اختلال طیف اتیسم که به اختصار ” ASD ” نامیده می‌شوند اختلالی نورولوژیکی (مغزی) مادام‌العمری است که در 3 سال اول زندگی اتفاق افتاده و تمام مغز را درگیر کرده و در روند رشد و تکامل کودک اختلال بوجود می‌آورد و در 3 حیطه تاثیر می‌گذارد که عبارتند از :

1. ارتباط کلامی: عمده‌ترین اختلال اتیسم ناتوانی در گفتار است
2. ارتباط اجتماعی: کودکان دارای اختلال اتیسم برای برقراری ارتباط اجتماعی روزانه دچار مشکل هستند و معمولا به محرک‌های اجتماعی توجه کمی نشان می‌دهند و یا اصلاً توجهی نشان نمی‌دهند.
3. علایق و رفتارها (رفتارهای تکراری): کودکان دارای اتیسم معمولاً رفتارهای تکراری یا کلیشه‌ای ازخود نشان می‌دهند و به تغییرات محیط حساسیت زیادی نشان می‌دهند.

در تازه‌ترین تقسیم بندی دی اس ام 5 اختلال طیف اتیسم دیگر به نام‌ها و برچسب‌های مختلف تقسیم نمی‌شوند و تشخیص‌هایی چون سندرم آسپرگر، سندرم رت و اختلال فروپاشنده‌ی دوره کودکی حذف شده‌اند.

میزان شیوع اختلال اتیسم :

میزان شیوع طبق اخرین امار، مرکز کنترل بیماری های امریکا 1 در 45 تولد است که میزان شیوع در پسران 4 تا 5 برابر بیشتر از دختران است ولی شدت اختلال در دختران بیشتر است. این آمار یک تا یک و نیم درصد هر جامعه‌ای را در بر می‌گیرد و و آمار ایران نیز مطابق نرم جهانی است.

تشخیص  اختلال اتیسم:

در حال حاضر علت بوجود آمدن اختلال طیف اتیسم مشخص نیست و تشخیص براساس نشانه‌های رفتاری انجام می‌شود و برای تشخیص دقیق اتیسم باید از تست‌های استاندارد بین‌المللی روانشناسی و مشاهده دقیق علایم توسط متخصصین استفاده کرد.

از چه زمانی می توان اختلال اتیسم را در کودک تشخیص داد؟

از همان ماه‌های اول زندگی می‌توان علامت‌های ابتلای کودک به اختلال اتیسم را تشخیص داد، به طور مثال: علامت خطر یا علامت قرمزهایی در هر کودک دارای اتیسم وجود دارد که در کودکان با روند رشد عادی دیده نمی‌شوند. این علامت‌ها از 6 ماهگی تا 18 ماهگی در کودک نمایان می‌شوند و اگر در پایین 18 ماهگی حداقل پنج علامت تشخیص داده شوند آنگاه است که کودک باید برای غربالگری و تست‌های تشخیصی حساس‌تر به متخصص ارجاع شود تا ناهنجاری‌های تکاملی تشخیص قطعی داده شوند.

غربالگری موارد مشکوک به اختلال اتیسم :

غربالگری کودکان برای تشخیص زودهنگام اتیسم بسیار مهم است و کودکان باید از همان ماه‌های اول یعنی  از 6-18 ماهگی از نظر وجود علایم اتیسم بررسی دقیق شود. بررسی علایم ساده‌ی ارتباطی می‌تواند به تشخیص اولیه توسط والدین کمک کند.

5 علامت قرمز در کودکان 6 تا 18 ماهه:

1. نداشتن ارتباط چشمی
2. نداشتن لبخند اجتماعی
3. نبودن قان و قون های کودکانه
4. نداشتن عملکردهای اجتماعی (مثل نگرفتن ژست بای بای کردن یا اشاره کردن)
5. نداشتن گفتار تک کلمه‌ای

(اگر کودکی در سن 15 تا 18 ماهگی گفتار تک‌کلمه‌ای نداشت می‌تواند مشکوک باشد، پس داشتن حتی یک یا دو تا از این موارد در کودک 6 تا 18 ماهه ارجاع او به متخصص را ضروری می‌کند.)

تشخیص زودهنگام :

وقتی کودکی که به دلیل داشتن خط قرمزهای ذکر شده وارد مراحل غربالگری شد، اولین گام در مداخلات اتیسم برداشته می‌شود که همان تشخیص به موقع است و همین تشخیص به موقع مداخلات زودهنگام را به دنبال دارد.

پس در یک جمله می‌توان گفت که تشخیص زودهنگام و آموزش و توانبخشی به موقع برای کودک دارای اختلال اتیسم حکم اکسیژن و معجزه را دارد.

علت اختلال اتیسم:

نتایج پزوهش‌ها حاکی از این است که تاکنون هیچ علت مشخصی برای اختلال اتیسم کشف نشده ولی مسایل ژنتیکی در بروز این اختلال دخیل هستند، همچنین در حال حاضر هیچ آزمایش پزشکی و بالینی  برای تشخیص اختلال طیف اتیسم وجود ندارد و این اختلال قبل از تولد قابل تشخیص نیست و تشخیص، به کمک بررسی‌های رفتاری توسط آزمون‌های غربالگری و تشخیصی انجام می‌شود. همینطور در حال حاضر جهت درمان اختلال اتیسم هیچ داروی خاصی وجود ندارد و تنها تشخیص زودهنگام و شروع مداخلات آموزشی و توانبخشی به موقع به کنترل علایم و اثر بخشی بیشتر کمک می‌کند.

آموزش کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم:    

با توجه به اين‌كه اختلال طيف اتيسم درمان قطعی ندارد ، درمان اصلی اين كودكان شامل توانبخشی (گفتار درمانی، كاردرمانی جسمی، كار درمانی ذهنی بازی‌درماني و…) و آموزش انفرادي در زمينه‌ی مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی است.

دارو درمانی

دارو نشانه‌های اصلی اختلال طيف اتيسم را از میان نمی‌برد، اما می‌تواند تشنج و برخی رفتارهای خودآزاری، پرخاشگری، بيش فعالی، عدم توجه وِ تمركز كودک را مهار كرده يا كاهش دهد و به كودک جهت يادگيری بهتر كمک كند.

توصیه هایی  به خانواده‌های دارای فرزند اتیسم در روزهای کرونایی

از آن‌جایی که افراد مبتلا به اتیسم در زمینه گفتار و تعاملات اجتماعی دچار اختلال هستند و ممکن است سطوح مختلف را لمس کنند و اغلب به یک شی خاص وابستگی داشته باشند یا نسبت به نور و صدا حساس‌ بوده و به دلیل این‌که حرکات تکراری انجام می‌دهند، وابستگی زیادی به یک شی خاص داشته و اشیاء را در دهان‌شان بگذارند و به همین دلیل ممکن است در مقابل ابتلا به بیماری کرونا آسیب‌پذیرتر از سایر افراد باشند.

البته در سرایت بیماری بین افراد اتیستیک و سایر افراد تفاوتی وجود ندارد؛ چراکه این ویروس از طریق گذاشتن اجسام آلوده در دهان یا از طریق لمس اشیای آلوده و تماس دست با چشم، بینی و دهان وارد بدن می‌شود ولی با توجه به این‌که بیماری‌های تنفسی و قلبی ممکن است در افراد مبتلا به اتیسم بیشتر باشد آن‌ها نیاز به مراقبت بیشتری دارند.

جهت آموزش توصیه‌های بهداشتی برای پیشگیری از ابتلا به کروناویروس:

یکی از مشکلاتی که با افراد طیف اتیسم وجود دارد این است که آن‌ها معمولاً نمی‌توانند مشکلات خود را به خوبی بیان کنند؛ ولی معمولاً مفاهیم و گفتار ساده و رسا را درک می‌کنند. لذا خانواده دارای افراد مبتلا به اتیسم باید برای آموزش توصیه‌های بهداشتی در ابتدا با تصاویر و مفاهیم عینی و ساده با کودک صحبت کرده و از طریق زنجیره سازی  رفتارها بصورت آموزش‌های تصویری و عملی، درباره نحوه‌ی درست عطسه و سرفه کردن و پیشگیرانه مانند نحوه شستن دست و ضدعفونی‌ کردن آن‌ها را آموزش دهند.