آمیت گاسوامی نویسنده کتاب خلاقیت کوانتومی؛… برخی از نتایج بررسی‌های اولیه‌اش در زمینه شناختی نوین از واقعیت بر مبنای فیزیک کوانتومی را بیش از یک دهه پیش در کتابی با همین عنوان منتشر کرد. این کتاب حالا دیگر قدیمی، برای دانشجویان و به منظور ترغیب پژوهشگران دانشگاهی جهت در نظرگیری تفکر کوانتومی در زمینه بررسی خلاقیت به نگارش درآمده بود.

اما عنوان کتاب جدید که اکنون معرفی مختصری از آن را دارید می‌خوانید و عنوانش کاملاً مشابه همان کتاب قدیمی است؛ برای عموم افراد علاقمند به موضوع خلاقیت به نگارش درآمده و به تعبیری مخاطب عام دارد. نظریه گاسوامی طوری است که می‌توان به کمک آن به شیوه‌ای کاملاً جدید، زندگی را تجربه کرد. با مطالعه این کتاب خوانندگان می‌توانند با آگاهی یافتن از نقش خود در دنیای خلاقیت مبتنی بر آگاهی در لحظاتی که زندگی بر روی این کره خاکی برای ماندن دشوار شده، در مسیر رشد و گسترش آگاهی قرار بگیرند.

مکانیک کوانتومی شاخه جدیدی از فیزیک قرن بیستم است که جایگزین فیزیک کلاسیک آیزاک نیوتن شد و غالباً برای محاسبه حرکت ذرات زیرمیکروسکوپی همچون اتم‌ها، هسته‌ها و ذرات بنیادی به کار می‌رود، اما در واقع به همه ذرات مادی می‌پردازد. واژه کوانتوم در فیزیک به معنای کمیتی گسسته است؛ به عنوان مثال یک کوانتوم انرژی، یک مقدار انرژی جدانشدنی است.

در همین خلال، مکانیک کوانتومی در دهه ۱۹۲۰ پیشرفت بسیاری کرد و از آن زمان این شاخه جدید از فیزیک، برای این نظریه علمی که هر چیز واقعی، از ماده شکل گرفته است (هر پدیده‌ای که غیرمادی به نظر می‌رسد، غیر واقعی است) تهدید به شمار می‌آید.

در خلال مطالعات کوانتومی، نویسنده کتاب خلاقیت کوانتومی… توضیح می‌دهد که چگونه بعد از سال‌ها نگرانی و حرکت‌های اشتباه در این عرصه، یک روز عصر هنگام صحبت با یکی از دوستانش متوجه می‌شود که تنها راه حل تناقض کوانتوم فاصله گرفتن کامل از دیدگاه ماده‌گرایی است که مکانیک کوانتومی لطمه جبران‌ناپذیری به آن وارد آورده است. دیدگاه جدید مبنی بر اینکه آگاهی و نه ماده، پایه و اساس اصلی هستی است، باعث می‌شود این علم از محدودیت‌های قبلی‌اش فراتر رود و به حوزه جدید و مهیجی وارد شود.

گاسوامی ادامه می‌دهد هنگامی که به جزئیات این دیدگاه جدید مبتنی بر آگاهی پرداخته‌اند، به اهمیت زیاد گسترش روشی قابل‌قیاس با خلاقیت پی برده‌اند؛ روشی که باعث می‌شود هر فردی از محدودیت‌های خودخواسته خویش فراتر رود. بر طبق این دیدگاه خلاقیت – همچون عشق، شادی، آرامش درونی و بسیاری از موارد ناملموس دیگری که به زندگی ارزش می‌بخشد – پدیده‌ای است که ماده‌گرایان با تردید به آن نگریسته‌اند.

او می‌گوید ماده‌گرایان معتقدند هر اتفاقی که روی می‌دهد علت آن به گذشته باز می‌گردد و امکان ندارد اتفاق واقعاً جدیدی رخ دهد! اما گویا تجارب شخصی وی عکس آن را ثابت کرده است. بنابراین او سعی کرده خودش را به چالش بیندازد و از محدودیت‌های ماده‌گرایی کوانتومی فراتر برود.

گاسوامی می‌نویسد: «من و همکارانم در جریان همکاری در زمینه این تحقیقات، مطالب زیادی در مورد تئوری‌های موجود و اطلاعات مرتبط با خلاقیت آموختیم. ما در ارتباط با بخش مهمی از طبقه‌بندی اطلاعات گوناگون درباره خلاقیت هم‌عقیده بودیم. همه‌مان فکر می‌کردیم کار خلاق باید در دو مقوله اصلی طبقه‌بندی شود؛ یکی مقوله‌ای که به حل مسئله نزدیک‌تر باشد (مثل اختراع در حوزه فنی) و دیگری مقوله‌ای که به کشف واقعیت پیچیده‌تری بیانجامد.

بسیاری از اختلاف نظرها در زمینه خلاقیت ناشی از این است که تنها به یکی از این دو مقوله پرداخته می‌شود. در جریان همین موضوع ما متوجه شدیم که برخلاف خلاقیت در حوزه هنر و علوم مختلف که از نوع خلاقیت بیرونی است، رشد معنوی، نوعی خلاقیت درونی است. من فرصتی یافته بودم تا در مورد روش‌های مختلف ایجاد خلاقیت فردی و اجتماعی به پژوهش بپردازم. این کتاب نتیجه همان پژوهش‌هاست».

طبق اعتقاد این نظریه‌پرداز خلاقیت و آنچه که در این کتاب نوشته است، وقتی آگاهی را به منزله یک موضوع اصلی در این جهان در نظر بگیریم، متوجه می‌شویم که می‌توانیم از راه خلاقیت به چنین آگاهی‌ای دست یابیم. سپس درمی‌یابیم که انواع مختلف خلاقیت نقش مهمی در ایجاد توانایی‌های ما ایفا می‌کنند و به وضوح می‌بینیم که خلاقیت به افراد نابغه محدود نمی‌شود، بلکه همه ما در هر سنی از توانایی خلاق بودن برخوردار هستیم. این پژوهشگر معتقد است که غربی‌ها به طور مرسوم توجه بیشتری به خلاقیت بیرونی نشان می‌دهند، اما مردم مشرق‌زمین خلاقیت درونی را به خلاقیت بیرونی ترجیح می‌دهند.

او تبیین می‌کند که چرا در جوامع گذشته، به اختراع، به عنوان راهی برای ایجاد تغییر اجتماعی اهمیت چندانی داده نمی‌شد، اما جوامع امروزی که روحیه مصرف‌گرایی دارند، به اختراع اهمیت بیشتری می‌دهند. این دوگانگی بدون اشاره به اینکه هیچ یک از روش‌های فردی ایجاد خلاقیت برای کارهای قرن بیست‌ویکم کفایت نمی‌کند، مانع دستیابی ما به توانایی‌های بالقوه ما نمی‌شود. بنابراین موضوع این کتاب در نهایت، «آهنگ خلاقانه و هارمونی‌های مختلف آن» است. در واقع وقتی آهنگ خلاقیت را با هارمونی مناسب با آن می‌خوانیم، صدای هر یک از ما بخشی از چندین شعر عظیم می‌شود.

به بیان دیگر، گوسوامیِ فیزیکدان، اثری آگاهی‌بخش درباره ذهن و دنیای خلاقیت بشری نوشته است و این مقوله را که منشا اصلی موفقیت و احساس خرسندی است، از دریچه فیزیک کوانتوم بررسی و شیوه‌های جالبی را برای پرورش و افزایش خلاقیت پیشنهاد می‌کند.

بر اساس فیزیک کوانتوم، حقیقت در دو حوزه «احتمال» و «واقعیت» صورت می‌گیرد؛ این فیزیکدان با استفاده از این دوگانگی، آنچه را که تفکر کوانتومی می‌نامد، مورد بررسی قرار می‌دهد و در واقع روی دو حوزه ذهن خودآگاهِ واقعیت و ذهن ناخودآگاهِ احتمال متمرکز می‌شود. او سپس پرسش‌هایی را مطرح می‌کند که به جستجوی منشاء خلاقیت موجود در انسان می‌پردازد؛ سوالاتی نظیر اینکه خلاقیت چیست؟ آیا همه می‌توانند خلاق باشند؟ چه نوع خلاقیت‌هایی وجود دارد؟ و… . گاسوامی توانسته است کتابی راهنما برای کشف قدرت ذهن در دستیابی به خلاقیت به شیوه‌ای کاملا جدید فراهم آورد.

کتاب خلاقیت کوانتومی؛ دیدگاهی جدید در زمینه خودآگاهی واجد یک پیشگفتار و ۶ فصل اصلی است؛ عنوان فصل‌های این کتاب به ترتیب عبارتند از: گام‌هایی به سوی درک و شناخت خلاقیت بشری، فرایند خلاقیت، آیا همه می‌توانند خلاق باشند، الگوهای جدید در عرصه‌های قدیم خلاقیت، خلاقیت درونی و ایجاد خلاقیت در زندگی.