در سال ۱۳۷۳ زن فرانسوی جوانی به نام انیس دوویکتور برای نوشتن پایان‌نامه‌ی دکتری خود درباره سیاست‌گذاری سینمایی جمهوری اسلامی ایران به تهران می‌آید. برنامه‌ی او این است که برای فراهم آوردن منابع لازم و مصاحبه با دست‌اندرکاران سیاست‌گذاری‌های فرهنگی کشور و هنرمندان سینما، سه ماه در ایران بماند.
اما این سه ماه می‌شود چهار سال و او به یکی از متخصصان سینمای ایران در محافل دانشگاهی و جشنواره‌ای اروپا تبدیل می‌شود. او اکنون پنجاه سال دارد و در دانشگاه پانتئون-سوربن تاریخ هنر و تاریخ سینما تدریس می‌کند.
نخستین کتاب او درباره‌ی سینمای ایران با عنوان سیاست در سینمای ایران: از آیت‌الله خمینی تا رئیس‌جمهور خاتمی به زبان فرانسه در سال ۲۰۰۴ منتشر شد.
کتاب روایت جنگ در دل جنگ که در این نوشته معرفی و نقد می‌شود، ترجمه‌ی بخش‌هایی از کتاب دوم اوست درباره‌ی سینمای ایران با عنوان تصاویر، رزمندگان و شهدا: جنگ ایران و عراق از منظر سینمای ایران Images, combattants et martyrs: la guerre Iran-Iraq vue par le cinema iranien . در واقع بعد از مدتی کار روی سینمای ایران، او تحقیقاتش را بر سینمای جنگ در طول جنگ ایران و عراق متمرکز کرد و کتاب دومش را درباره‌ی همین موضوع منتشر کرد.
کتاب فارسی در دست ما شامل تنها فصل‌هایی از کتاب تصاویر، رزمندگان و … است. مترجم کتاب در مقدمه‌ی خود توضیح داده است که او مایل بوده فقط فصل‌های مربوط به فیلم‌های مستند مرتضی آوینی را ترجمه کند و بخش‌های دیگر کتاب را مترجمان دیگری کار کنند، اما در نهایت قرار شده مولف کتاب خلاصه‌ای از فصل‌های دیگر کتاب را آماده کند و در نهایت کتاب مختصرتری شکل گرفته که محمد مهدی شاکری آن را تحت نام روایت جنگ در دل جنگ به فارسی برگردانده است.
کتاب فارسی چهار فصل دارد. فصل نخست آن به فیلم‌های داستانی‌ای می‌پردازد که در سال‌های جنگ با موضوع جنگ ساخته شده‌اند. حقیقتش محدود کردن موضوع به فیلم‌هایی که در سال‌های جنگ ساخته شده‌اند قدری برایم عجیب است.
این درست که تعداد فیلم‌های داستانی که در زمانی که هنوز جنگ جریان داشته ساخته شده و به نمایش در آمده‌اند، بسیار بالاست، اما واقعیت این است که در میان این فیلم‌ها، از منظر ارزش‌های سینمایی و هنری، کمتر فیلم ماندگاری وجود دارد.
بهترین فیلم‌های ایرانی درباره‌ی جنگ، کارهای مهم ابراهیم حاتمی‌کیا، رسول ملاقلی‌پور، احمدرضا درویش و دیگران بعد از پایان جنگ ساخته شده‌اند.
به هر رو، خانم دوویکتور در این فصل این فیلم‌ها را به آنهایی که از فیلم‌های وسترن متاثر شده‌اند، آنهایی که از فیلم‌های جنگی غربی تاثیر پذیرفته‌اند، فیلم‌های متاثر از فیلم‌های جنگ ویتنام و … تقسیم می‌کند. بخش‌های دیگری از کتاب به شیوه‌ی ارجاع به واقعه‌ی کربلا در فیلم‌های جنگی ایرانی این دوره و یا نحوه‌ی نمایش مرگ بر پرده‌ی سینما اختصاص یافته است.
با توجه به این‌که تخصص نویسنده‌ی کتاب صرفاً سینما نیست و صرفاً با دید زیبایی‌شناختی به موضوع خود نمی‌نگرد، این بحث‌ها بخصوص برای پژوهشگر تاریخ اجتماعی ایران و تاریخ جنگ خواندنی هستند. فصل یکم نزدیک به صد صفحه‌ی کتاب را به خود اختصاص داده است.
فصل دوم کتاب به فیلم‌هایی که در سال‌های نخست بعد از پیروزی انقلاب ساخته شده‌اند می‌پردازد، از جمله به چهار تجربه‌ی سینمایی مشهور این دوره، یعنی فیلم‌های قضیه شکل اول، شکل دوم (عباس کیارستمی)، تازه‌نفس‌ها (کیانوش عیاری)، جست‌وجو (امیر نادری) و اجاره‌نشینی (ابراهیم مختاری). و تازه بعد از این است که می‌رسد به موضوع اصلی کتاب که همان سینمای مرتضی آوینی باشد.
جنگ شروع نشده و مرتضی آوینی همراه گروهی از فیلمبرداران مسلمان متعهد در تلویزیون گروهی تشکیل داده‌اند و با سفر به مناطق محروم کشور از مردمی که در فقر وحشتناک زندگی می‌کنند فیلم می‌گیرند. این تجربه‌ها مقدمه‌ی گروه تلویزیونی «روایت فتح» است که در زمان جنگ ایران و عراق شکل می‌گیرد و سید مرتضی آوینی بیشتر با آن شناخته می‌شود.
دو فصل آخر کتاب شرح مفصلی است از شیوه‌های فیلمسازی گروه «روایت فتح» و کوشش‌های آوینی برای تبدیل فیلم مستند جنگی به نوعی مناسک عرفانی متاثر از تفکر شیعی از طریق تشبیه میدان‌های جنگ به کربلا و رزمندگان ایرانی به اولیاالله.
یک دیدگاه در “به قلم زنی که جنگ را ندیده”
سلام. ممنون از معرفی کتاب جامع و مانع بود. هر چند جمله آخر تعریضی به آقای آوینی است تا جایی که من می دانم ایشان با علم غرب و حتی سینمای غرب تام و تمام مشکل نداشته و شاید بخش هایی را نقد می کرده است. یادم هست وقتی فیلم رقصنده با گرگ در سینماها نمایش داده می شد نقدی مثبت روی آن نوشته بود (اصلا مجله ش یادم نیست) و فک کنم از نظر اندیشه ای هم بعضی از متفکران غربی را قبول داشت حالا شاید روی بخش هایی از کلیت نظام فکری آنها نظرهایی داشته …در هر حال حیف از چننی معرفی یا ریویوی حرفه ای هست که با یک جمله تعریضی تمام بشه..سپاس از شما