اقیانوسی در ذهن ماجرای پسری به نام جک است که بعد از مرگ مادر و پس از پایان جنگ جهانی دوم، پدرش او را به یک مدرسه‌ی شبانه‌روزی در ایالتی دیگر می‌برد تا هم نظم و ترتیب یاد بگیرد و هم آموزش‌های نظامی ببیند. او در آن‌جا دوستی ندارد و تنها کسی که نظرش را جلب می‌کند، پسری به نام ارلی اودن است که رفتارهای عجیبی دارد.

مثلاً سر هیچ‌کدام از کلاس‌ها به جز ریاضی حاضر نمی‌شود، در موتورخانه‌ی مدرسه برای خودش اتاقی ساخته و در آن‌جا زندگی می‌کند، با کسی حرف نمی‌زند و گاهی کیسه‌های شن را جلوی اقیانوس می‌چیند تا به قول جک جلوی اقیانوس را بگیرد. او در واقع اوتیسم دارد اما داستان در دوره‌ای اتفاق افتاده که مردم شناختی نسبت به این بیماری ندارند و به همین دلیل هم‌مدرسه‌ای‌های ارلی او را فقط عجیب و غریب می‌دانند.

جک کم‌کم به ارلی، یا به قول نویسنده «این عجیب‌ترینِ پسرها» نزدیک می‌شود و رابطه‌ی دوستانه‌ای با او برقرار می‌کند. ارلی که به ریاضیات و عدد پی علاقه‌ی خاصی دارد و از طرف دیگر اعداد را به صورت شکل‌های مختلف و رنگ‌های مختلف می‌بیند، داستانی درباره‌ی پسری به نام پی برای جک تعریف می‌کند. داستانی که به نوعی نقشه‌ی راه این دو نوجوان برای ماجراجویی‌شان است. آن‌ها راهی سفری جست‌وجوگرانه برای پیدا کردن برادر ارلی (که از نظر دیگران در جنگ کشته شده است) می‌شوند و در این سفر اتفاق‌های عجیب و غریبی را پشت سر می‌گذارند.

اگرچه امروزه نویسندگان کشورهای مختلف دست به تولید آثاری با موضوع بیماری‌های خاص و اختلالاتی مانند اوتیسم کرده‌اند، کلر وندرپول با پرداختن به این اختلال در دوره‌ای از تاریخ که کسی از آن خبر نداشت، یک امتیاز مثبت برای داستان خود ایجاد کرده است. از طرف دیگر با وجود همه‌ی آگاهی‌هایی که امروزه از طریق رسانه‌ها در اختیار عموم قرار می‌گیرد، هنوز هم نوجوانان بسیاری هستند که به علت ابتلا به اوتیسم در جمع دیگر نوجوانان پذیرفته نمی‌شوند و وجود کتاب‌هایی از این دست برای آگاهی دادن به نوجوانان بسیار مفید خواهد بود.

امتیاز دیگر اقیانوسی در ذهن ژانر آن است که در واقع بین واقع‌گرا و فانتزی در گردش است. داستان جک، فوت مادرش، رفتن به یک مدرسه‌ی شبانه‌روزی و سفر ماجراجویانه‌شان واقعی است اما در خلال این واقعیت، ارلی داستان پی را تعریف می‌کند که کاملاً زاییده‌ی خیال اوست و از یک جایی به بعد ارلی و جک هم درگیر داستان پی می‌شوند و فانتزی و واقعیت به هم گره می‌خورد. همین ویژگی است که خواننده را مجذوب خود می‌کند تا ماجرای ۲۹۲ صفحه‌ای دو پسر نوجوان را دنبال کند.

از طرف دیگر روحیه‌ی جک، که یکی از شخصیت‌های اصلی داستان است، نزدیکی بسیاری به روحیه‌ی مخاطب نوجوان دارد. شخصیت‌پردازی بسیار خوب صورت گرفته و خواننده به راحتی می‌تواند خشم، غم، شادی و نگرانی او را متوجه شود. در ابتدای داستان خواننده متوجه می‌شود که جک به مادرش علاقه‌ی بسیاری داشته اما از پدرش دل خوشی ندارد؛ تا آن‌جا که او را «کاپیتان» صدا می‌کند و گاهی مدت‌ها می‌گذرد و کلمه‌ای بین آن‌ها رد و بدل نمی‌شود.

اما در انتهای داستان اوضاع کم‌کم تغییر می‌کند و جک پدرش را شکل دیگری می‌بیند. توصیف‌های زیبایی که او از مادرش دارد در مقابل توصیف‌های خشک و خشنی که از پدرش دارد، نحوه‌ی رفتار او با ارلی در مقابل رفتاری که با دیگر هم‌کلاسی‌هایش دارد و نوع برخورد او در شرایط مختلف به نوعی است که به وضوح نشانگر روحیات یک نوجوان واقعی سیزده-چهارده ساله است.

اقیانوسی در ذهن سرشار از توصیف‌های دقیق و جزئی است. هر چیزی، از یک آدم گرفته تا یک لباس قدیمی با جزئیات در این کتاب توصیف شده است که این می‌تواند برای برخی مخاطبان علاقه‌مند به جزئیات لذت‌بخش باشد اما برای سایرین کمی کسل‌کننده به نظر می‌رسد. آن‌قدر که گاهی چندین صفحه پیش می‌رود اما اتفاقی در کار نیست و خواننده فقط باید توصیفات دقیق نویسنده را دنبال کند.

در کنار همه‌ی ویژگی‌های مثبت شاید بد نباشد که به بعضی از نقاط ضعف اثر هم اشاره کنیم. به جز توصیفات زیاد که گاهی از حوصله‌ی خواننده‌ی نوجوان خارج می‌شود، در این کتاب به جز چند شخصیت گذرا که نهایتاً یکی دو صفحه مهمان کتاب‌اند، و به جز مادر جک که فوت کرده اما جک گاهی از او یاد می‌کند، خبری از دخترها و زن‌ها نیست.

اگر هم باشد، نقش تأثیرگذاری در داستان ندارد. وجود تعداد زیادی شخصیت مذکر مانند دو شخصیت اصلی، معلم‌ها، دزدان دریایی، شخصیت پی در داستان فانتزیِ ارلی، فیشر برادر ارلی، پدر جک، کسانی که به جک و ارلی کمک می‌کنند و کسانی که با آن‌ها دشمنی دارند، همگی جای خالی دختران و زنان را در این داستان بیشتر نمایان می‌کند.

همچنین شاید بتوان پایان این اثر را یکی از نقطه ضعف‌های آن دانست. اگرچه پایان خوش در کتاب‌های نوجوان، امری غیرعادی نیست، این‌که تمامی حرف‌های ارلی درست از آب دربیاید و همه‌ی کارهایی که می‌کند به موفقیت برسد، این تصور را در خواننده ایجاد می‌کند که اوتیسم نه یک جور اختلال ارتباطی، بلکه یک جور نبوغ است و قدرت پیش‌گویی ایجاد می‌کند.

به طور کلی اقیانوسی در ذهن رمانی جالب و ماجراجویانه با موضوع اوتیسم است که خواندن آن به خوانندگان پرحوصله و علاقه‌مند به ادبیات فانتزی توصیه می‌شود. 

این عجیب‌ترینِ پسرها