سیاست ایرانشهری

(جامعه‌شناسی تاریخی دولت ایرانی)

دیرزمانی است که مفهوم ایران مورد پرسش قرار نگرفته است…

این نادیده انگاشتن ایران امری شگفت‌انگیز می‌نماید. چون ایران زمین کهن‌ترین تمدن زنده‌ و کشور ایران باسابقه‌ترین دولت ملی حاضر بر زمین است.

طرح پرسش درباره‌ی ایران برای هرکس که در جستجوی حقیقتی در تاریخ باشد،‌ واجب است. چون فهم سیر تحول جوامع انسانی بر زمین بدون توجه به تجربه‌ای که در این قلمرو تحقق یافته، ناممکن می‌گردد. 

سویه‌ی تهدیدکننده‌ی ایران برای نظم جهانی امروزین تا حدودی به آنجا باز می‌گردد که این تمدن نه تنها کهن‌ترین مرکز یکجانشینی و دیرینه‌ترین زادگاه شهر و خط و نویسایی، و نه تنها مهمترین خاستگاه ادیان مهم جهانگیر و هنرها و فنون و دانش‌های گوناگون، که در ضمن کانون بی‌رقیبِ صورتبندی و زایش نظم سیاسی هم هست.

در این نوشتار نویسنده قصد دارد دقیقا به همین سویه از تمدن ایرانی بنگرد و پیکربندی قدرت و الگوهای شکل‌گیری نهادهای سیاسی در تمدن ایرانی را نشان دهد و در حد امکان راهبردهایی برای نوسازی آن پیشنهاد کند. نوسازی‌ای که در چارچوب مدرنیته نمی‌گنجد و با مدرنیزاسیون سطحی نهادها و وامگیری بی‌پروای مفاهیم نیم‌فهمیده نسبتی ندارد.