کتاب «بنویس من زن عرب نیستم» شامل یازده داستان کوتاه نوشته‌ی نویسندگان زن عرب است که گردآوری آن‌ها توسط سمیه آقاجانی انجام شده. درون‌مایه‌ی اکثر داستان‌ها دغدغه‌ها و مشکلات زنان عرب است. این کتاب در انتشارات ماهی به چاپ رسیده است.

درباره کتاب:

هنگامی که بحث نویسندگان عرب به میان می‌آید اولین چیزی که به ذهن اکثر افراد می‌رسد نام نویسندگان مرد است. افرادی مثل نجیب محفوظ، جبران خلیل جبران، غسان کنفانی و… که کتاب‌هایشان برای همه آشناست و خودشان نیز در سطح جهانی شهرت زیادی دارند. این درحالی ا‌ست که بانوان داستان‌نویس عرب همیشه در حاشیه قرار می‌گیرند و با وجود استعداد و مهارت بالایی که در قصه‌گویی دارند همچنان برای بیشتر مردم ناشناخته باقی مانده‌اند.

سمیه آقاجانی با گردآوری داستان‌هایی از زنان نویسنده عرب، قدم بزرگی در معرفی آن‌ها به مردم برداشته است. در این یازده داستان، ما با زنان مختلفی آشنا می‌شویم، اتفاقات متفاوتی را پابه‌پای آن‌ها از سر می‌گذرانیم، در کنار آن‌ها رنج می‌کشیم و با شادی آن‌ها لبخند می‌زنیم. یکی از موضوعاتی که بین تمام داستان‌های این مجموعه مشترک است، درد و رنجی‌ است که زنان عرب به خاطر زندگی در جوامع سنتی از سر می‌گذراند. آن‌ها صرفا به خاطر «زن» بودن دست‌کم گرفته می‌شوند یا اجازه ندارند از خودشان نظری داشته باشند.

در یکی از داستان‌ها یک زن تنها به خاطر درخواست حق طلاق، از سوی پدرش سرزنش می‌شود. در داستانی دیگر حتی تولد فرزند دختر اتفاقی نحس به حساب می‌آید.

از دیگر موضوعاتی که در این مجموعه به آن پرداخته شده، جنگ است. ترک وطن و مهاجرت با خود آرامش می‌آورد و هم‌زمان زخمی عمیق و بهبودنیافتنی بر قلب برجای می‌گذارد، حال اگر این مهاجرت به خاطر جنگ اتفاق افتاده باشد، درد و رنجی که با خود به همراه دارد حتی عمیق‌تر است. در قسمتی از داستان «الگرو» نوشته هدی برکات می‌خوانیم:

«ما لبنانی‌ها، به محض دیدن دوستان خارجی‌مان در کشورهای دور، دچار مشکلی می‌شویم: دیگر نمی‌توانیم رویدادهایی را به یاد بیاوریم که روزگاری در کشور خود با آن‌ها دست و پنجه نرم کرده‌ایم. برای ما یادآوری روزنگار جنگ از کوه کندن سخت‌تر است. انگار اصلا لبنانی نیستیم و مزه جنگ را نچشیده‌ایم، گویی جنگ داستانی بوده که در گذشته‌ای دور آن را در کتابی خوانده‌ایم و کتاب را گم کرده‌ایم.»

نکته‌ی جالبی که درباره این مجموعه داستان وجود دارد این است که عنوان کتاب هم نام یکی از داستان‌های کتاب به قلم غاده السمان است و هم نام یکی از شعرهای محمود درویش، شاعر مشهور فلسطینی. سمیه آقاجانی خود درباره این موضوع می‌گوید:« عنوان داستان، گریز به شعر معروفی از محمود درویش، شاعری است که او را با اشعار چند لایه و به لحاظ هنری غنی، می‌شناسیم. این داستان، وضعیت زنان عرب را با اوضاع زنان در کشورهای غربی قیاس می‌کند و زنی که پدر عرب و مادر فرانسوی دارد، به‌رغم مخالفت‌ها به مردی هموطن پدرش دلبسته شده و در نهایت با او ازدواج می‌کند.

اما در طول زندگی، وقتی با ارزش‌های مردسالار جامعه پدری مواجه می‌شود، می‌فهمد نگاه همسری که صرفا از او توقع اطاعت دارد برایش قابل درک نیست. این شکاف فرهنگی، در نهایت موجب می‌شود که ورد زبان همسرش «بنویس من مرد عربی هستم» (همان شعر محمود درویش) را به این صورت بازخوانی کند که: «بنویس من زن عرب نیستم!» و با برائت از ریشه عربی خود، بکوشد به ریشه فرانسوی‌اش پناه ببرد.»

این کتاب به چه کسانی پیشنهاد می‌شود؟

‌ درون‌مایه‌ی اصلی داستان‌های این کتاب مسائل زنانه است: به رسمیت نشناختن حق مادری، قتل‌های ناموسی، طلاق و محدودیت‌هایی که در سنت‌ها ریشه دارند. خواندن این کتاب به تمام افرادی که قصد دارند بیشتر با چنین دنیایی آشنا شوند و آگاهی خود را بالاتر ببرند پیشنهاد می‌شود.

نویسندگان کتاب:

غاده السمان، حنان الشیخ، علویه صبح (نویسنده و روزنامه‌نگار لبنانی)، آمال مختار (نویسنده‌ای تونسی که تاکنون چندین رمان به چاپ رسانده)، رضوی عاشور، هیفاء بیطار (نویسنده‌ای سوری‌تبار، او هم نویسنده است و هم چشم پزشک)، لیلی عثمان، فاطمه یوسف العلی (نویسنده‌ای کویتی)، هدی برکات (نویسنده‌ای لبنانی و برنده جایزه بین‌المللی آمالفی)، عالیه ممدوح (نویسنده‌ عراقی و برنده جایزه نجیب محفوظ)

نویسنده: هستی خیبر

ادبیات عرب

بنویس من زن عرب نیستم