برچسب: ادبیات عرب

گاه ناچیز مرگ، داستان است و زاییده‌ی ذهن نویسنده. مترجم در مقدمه‌ی کتاب می‌گوید که نویسنده از فصوص‌الحکم استفاده کرده اما درنهایت، این خیال نویسنده است که داستان را پیش می‌برد. نویسنده نمی‌خواهد به شرح خاطره‌ای از ابن‌عربی بپردازد یا از مواضع و ایده‌های او انتقاد بکند (کمااینکه به دلیل اهل ریاض‌بودن نویسنده احتمال این قضیه می‌رفت)، بلکه روایتی تاریخی ارائه می‌دهد که شامل هم رویدادهای واقعی می‌شود و هم جزئیات خیالی. این کتاب بیشتر روایت تاریخ و جغرافیای ابن‌عربی است تا اصول و اعتقادات او و شاید همین موضوع باعث جذابیت آن شده باشد.

عاشقانه‌های نزار قبانی میان کتاب‌خوان‌های ایرانی آن‌چنان محبوب است که در سال‌های اخیر گزیده‌های فراوانی از اشعار او به چاپ رسیده است. اما برخلاف گذشته که مترجمانی دقیق به سراغ این اشعار رفتند، حالا کار دست مترجمانی تازه‌کار و پرشتاب افتاده. «چشم‌هایت» قرار است گزیده‌ای از اشعار قبانی باشد که درمورد چشم‌های معشوق است. اما حاصل، کتابی شده که در سطربندی و ترجمه اشکالات بسیاری دارد. منتقد تلاش کرده از هر دسته از اشکالات کتاب نمونه‌هایی را در این نقد به دست دهد تا مشتی باشد نمونه خروار.

سرانجام از میان شش نامزد نهایی جایزه بوکر عربی 2021 جایزه به جلال برجس نویسنده اردنی برای رمان «دفاتر الوراق/یادداشت‌های کتابفروش» رسید. رقبای او نویسندگانی از مراکش، الجزایر، عراق و دو نویسنده از تونس بودند. بخشی از رنگین کمان ادبیات عربی که در گستره‌ای از عراق در مرکز خاورمیانه تا مراکش در ساحل اقیانوس اطلس گسترده است و البته اکثر ما دوست‌داران ادبیات در ایران با این نویسندگان آشنا نیستیم. با اینکه همسایگان نزدیک ما هستند. جوایز ادبی فتح بابی هستند برای آشنایی ما با اتفاقات جدید دنیای ادبیات. جلال برجس حالا می‌تواند به نامی آشنا تبدیل شود. اینجا مصاحبه او با سایت بوکر را می‌توانید بخوانید.

هدی حمد در مجموعه داستان به هم پیوسته سیندرلاهای مسقط داستان هفت زن‌ عمانی را برایمان می‌گوید. زن‌هایی که ماهی یک‌بار سیندرلا می‌شوند. دست از کارهای حال به هم زن خانه می‌کشند. پیشبند آشپزخانه را باز می‌کنند. جادوی سیندرلایی آن‌ها را زیرورو می‌کند. شکم‌هاشان صاف و مسطح به کمر‌های باریکشان متصل می‌شود. انگار چرخ زمان هنوز از رویشان رد نشده است.

با خواندن شعر­های مهند یعقوب یاد خیام می­‌افتم و دهانم گس می­‌شود. انسان تنهاست، همیشه تنها بوده و مدام تلاش کرده از تنهایی‌­اش عدول کند، اما در نهایت دوباره پناه ­می‌برد به تنهایی و تنها با خویش سخن می­‌گوید. تفاوتی ندارد اهل کدام سرزمین باشی یا از کدام خانواده سر برآورده باشی. کتاب در باغِ کوچکِ درمانگاه با وجود حجم کم و شعرهای کوتاهی که دارد پُر­کشش است. می­‌تواند ساعت­‌ها مخاطب را روبه‌­رویش بنشاند و حرف بزند، و در تجربه‌ی زیست خود شریک کند.

با این همه اشتراکاتی که زنان ایرانی و عرب در اسارت در چارچوب‌های دیرینه دارند، چند داستان از زنان عرب خوانده‌ایم؟ زنان این قصه‌ها آرام نیستند. پریشانند. پریشان شده‌اند. فشار و ممنوعیت‌ها و  قلع و قمع آرامش را از آن‌ها سلب کرده است. درست مثل جهان‌شان. جهان زنان عربی که گاه از نویسنده‌شان می‌خواهند بنویسد آن‌ها عرب نیستند. دیگر نمی‌خواهند باشند. اما با دوست داشتن هویت و سرزمین پدری چه کنند…

انتشار دو کتاب «دانوب خاکستری» و نیز دفتر شعر «علیه تو اعلان عشق می‌دهم» از غاده السمان سوری به فارسی در سال گذشته باعث شد که به فکر مروری بر زندگی و ویژگی‌های شعری و نثری این نویسنده و شاعر عرب زبان بیفتیم. این پرونده بهانه‌ای است برای مرور هرچه بیشتر ادبیات آزادی‌خواهانه و عاشقانه‌ی السمان که نزد مخاطب فارسی‌زبان چندان هم مهجور نیست.

غاده السمان پیش از آن‌که شاعر باشد در جهان ادبیات عرب به عنوان یک نویسنده‌ی پیشرو شناخته می‌شود. نویسنده‌ای در پی شکل دادن به ایده‌ی وطنی درگیر جنگ. شعر او به واسطه‌ی روحیه‌ی عصیانگرش همواره شعری عاشقانه و در عین حال زنانه و در مقابل سنت‌ها بوده است.

«برای درک آنچه امروز از سر می‌گذرانیم، ناگزیر از واکاوی گذشته نزدیک هستیم».. «آیا پدرانی را نمی‌شناسی که دوست دارند فرزندان‌شان را در هر مرحله از عمر به تصویر بکشند؟ می‌خواستم تصاویر پیاپی از وطنی ترسیم کنم که خوش و خرم شناختمش و اکنون آن را بر تخت ناتوانی و متلاشی شدن می‌بینم.»..نوشتن فراوان است و مطالعه اندک. در چنین فراوانی برخی رمان‌ها جز چند ده خواننده‌ای نصیب‌شان نمی‌شود»… این‌ها بخش‌هایی است از حرف‌های انعام کجه‌جی نویسنده زن عراقی درباره وطنش. در این گفت‌وگو ابتدا این نویسنده به خوبی معرفی شده و سپس در طول مصاحبه می‌توانیم ببینیم او از نویسندگی چه می‌فهمد و در نوشتن دنبال چیست.

نویسنده عراقی بودن و دور از وطن زندگی کردن یعنی چه؟ آدم‌های رمان‌های سنان آنطون، از دل خیابان‌های بغداد می‌آیند. در میان خیابان‌های درگیر با خشونت و اشغال و انفجار و فرقه‌گرایی. این آدم‌ها از دل نویسنده می‌آیند. نویسنده‌ای که هزاران کیلومتر دورتر زندگی می‌کند و اما شخصیت‌های عراقی رمان‌هایش درونش زنده‌اند.
محمد حزبایی روزنامه‌نگار و مترجم ادبیات عرب در ابتدای این متن سنان آنطون را معرفی کرده است و در ادامه نوشته‌ای از او را درباره سومین باری که بعد از مهاجرت به بغداد بازگشته ترجمه کرده است. آنطون از قول بورخس نوشته کتاب استمرار حافظه و خیال است. می‌توان اضافه کرد وطن هم در ذهن نویسنده استمرار پیدا می‌کند.