خنداندن به روش باغبان‌ها

آموزش درک مسائل اقتصادی به کودکان از موضوعاتی است که معمولا خانواده‌ها آن را نادیده می‌گیرند و جایی که بحران اقتصادی برایشان به وجود می‌آید تازه به یاد آموزش دادن و همراه کردن کودک می‌افتند. در این بحران‌ها به کودک چرایی اتفاق را توضیح نمی‌دهند و فقط از او می‌خواهند موقعیتی را که از آن درکی ندارد، درک کند! وقتی والدین از کار بیکار می‌شوند یا منابع مالی‌شان به هر دلیلی از بین می‌رود کودکان هم دنیایشان تغییراتی می‌کند.

چه بهتر که قبل از آنکه کودکان به دنبال تغییرات خانه، دچار مشکلاتی شوند، آن‌ها را با مسائل اقتصادی آشنا کنیم. یکی از کتاب‌هایی که می‌تواند کودکان دبستانی را  تا حدودی با این فضا آشنا کند و کنارش همدلی و همراهی با خانواده را آموزش دهد کتاب باغبان است. باغبان را زوج استوارت-اسمال نوشته و تصویرسازی کرده‌اند.

سارا استورات و دیود اسمال زن و شوهر آمریکایی سعی کرده‌اند در این کتاب رکود بزرگ دهه‌ی سی را نشان دهند. رکودی که کلی از کشورهای جهان را قبل از جنگ جهانی دوم درگیر بحران اقتصادی کرد. اثرات این رکود آنقدر زیاد بود که خیلی از خانواده‌ها را از هم جدا کرد و خیلی‌ها هم زندگی‌شان را به خاطر مسائل مالی از دست دادند. هسته‌ی اصلی داستان کتاب باغبان بر اساس رکود اقتصادی در آمریکا نوشته شده است.

لیدیا گریس کودک داستان «باغبان» به خاطر بیکار شدن پدر و مادرش مجبور می‌شود از روستای خودشان، تنهایی به شهر برود و آنجا تا مدتی کنار دایی بداخلاقش زندگی کند! لیدیا عاشق گل و گیاه است و در روستای خودشان همیشه به همراه مادربزرگش باغبانی می‌کرده است. حالا با به وجود آمدن بحران اقتصادی او باید از گل و گیاه و خانواده‌اش جدا شود و تنهایی سوار قطاری شود که او را به شهری بزرگ و بی‌روح با مردمانی عجیب می‌رساند. لیدیا از تفاوت‌هایی که در شهر و روستا هست تعجب می‌کند، از ساختمان‌ها، برخورد آدم‌ها و کم بودن گل و گیاه‌ها.

روایت باغبان به‌صورت نامه‌هایی است که لیدیا خطاب به خانواده‌اش می‌فرستد. ما همه ماجراها و اتفاقات را از نامه‌های لیدیا می‌فهمیم. برداشت‌های لیدیا از زندگی جدیدش در شهر در لابه‌لای نامه‌ها به وضوح مشخص است. تعجب کردن‌هایش از رفتار دایی جیم و اینکه نمی‌داند چرا او هیچ‌وقت نمی‌خندد؟ اما امید دارد که بالاخره روزی لبخند دایی جیم را ببیند.

در کتاب باغبان به‌خوبی نشان می‌دهد که چطور لیدیا خودش را با محیط جدید وفق می‌دهد. لیدیا برای راحت گذر کردن از این دوران از توانایی‌اش در باغبانی استفاده می‌کند و از دانه‌هایی که مادربزرگ برایش می‏فرستد باغچه بزرگی برای دایی جیم درست می‌کند. اینکه ما در طول داستان نمی‌دانیم لیدیا برای خوشحالی دایی جیم چه می‌کند از نقاط قوت داستان است. ما به خاطر نوع روایت فقط از پیام‌های تلگرافی لیدیا خبر داریم. هرچند تصویر به کمک ما می‌آید و آرام آرام راز لیدیا برای خنداندن دایی جیم را برای ما برملا می‌کند.

تصویرهای کتاب پر از جزییات و بسیار واقع‌بینانه است. روح زندگی در آن جریان دارد و مخاطب را فریم به فریم با خود همرا می‌کند. تصاویر اسمال خوشحالی و زیبایی اول داستان را که با سفر لیدیا از مخاطب گرفته شده کم‌کم برمی‌گرداند و اواخر کتاب مانند اوایل آن پر از تصاویر گل و زیبایی می‌شود. باغبان بودن لیدیا او را مانند شفادهنده‌ای نشان می‌دهد که مهر و محبت را به دایی جیم برمی‌گرداند. هرچند دایی تا آخر داستان نمی‌خندد ولی اثر کار لیدیا در او مانده است.

کتاب همراهی کردن با خانواده در موقعیت‌های بد اقتصادی را به بچه‌ها غیرمستقیم آموزش می‌دهد و به نوعی درک اقتصادی کودکان را بالا می‌برد. باغبان خیلی هم می‌خواهد این پیام را به مخاطب برساند که در هر موقعیتی از هرچیزی برای بهتر کردن زندگی استفاده کنید.

کتاب باغبان را سارا استوارت نوشته و همسرش دیوید اسمال آن را تصویرگری کرده است. این کتاب برنده جایزه کالدکوت در امریکا شده است. در ایران نیز آهو بخش کودک نشر آرما آن را با ترجمه پریسا انصاری منتشر کرده است.