آرمانشهرگرایی با افلاطون (۳۴۷-۴۲۷ ق.م) آغاز شد و فلاسفه دیگر چه در جهان اسلام و چه غرب، به آن ادامه دادند. افلاطون دو کتاب درباره آرمانشهرگرایی دارد: نخست رساله‌ی جمهور و دوم کتاب قوانین.

افلاطون در کتاب جمهور ضمن پرداختن به مفاهیمی چون عدالت، جامعه خیالی آرمانی را تصویر می‌کند و به توصیف چگونگی و قوانین و قواعد آن می‌پردازد. موضوع کتاب قوانین گفتگو درباره مسایل سیاسی و بازنمایی پندار افلاطون درباره قانون و داد است و شاید آخرین نظرهای حکیم را درباره شهر خوبان یا مدینه فاضله شامل است.

در جهان اسلام فارابی اولین فیلسوفی است که پارادایم جامعه آرمانی را مطرح کرد. او در کتاب سیاست مدنیه به این مفهوم تحت عنوان «مدینه فاضله» پرداخته است.

مبدع کلمه «آرمانشهر» تامس مور است. در کتاب او به همین نام سرزمینی خیالی تصویر شده است که همه در آن در امنیت و آسایش زیست می‌کنند و شرح جزئیات چگونگی زندگی مردمان آن به میان رفته است.

کتاب‌هایی که تا این‌جا از آن‌ها نام برده شد آثار کلاسیکی در این حوزه هستند که پیش از این به کرات معرفی شده‌اند اما کتاب‌های دیگری نیز در این زمینه در سال‌های اخیر تدوین شده‌اند که فهرست‌وار در این مقاله به آن‌ها اشاره می‌شود.

راهنمای جمهور افلاطون؛ نیکلاس پاپاس، ترجمه بهزاد سبزی، نشر حکمت

 مجموعه «کتاب های راهنما» علاقه‌مندان به مطالعات فلسفی و دانشجویان این رشته را با آثار کلاسیک فلسفه آشنا می‌سازد. هر کتابی از این مجموعه یکی از حوزه‌های اصلی فعالیت فیلسوفی برجسته را با تمرکز بر یکی از آثار مهم او شرح می‌دهد. در این مجموعه فیلسوف و کتابش در زمینه تاریخی خود قرار می‌گیرند و جزء به جزء بخش‌ها و استدلال‌های اصلی کتاب در این بستر شرح و نقد می‌شوند.

سبک محاوره‌ای افلاطون اگر چه جاذب است اما همیشه برای خواننده پرثمر نیست. افلاطون نکته‌ای را طرح می‌کند تا به نکته‌ای دیگر برسد یا به جزئیات استدلالش بپردازد؛ مطالب اولیه دوباره مطرح می‌شوند اما تغییر شکل‌یافته یا در چهره‌ای متفاوت. خواننده‌ای که احساس می‌کند در پیچ و تاب‌های محاوره گم شده است شاید آرزو می‌کرد که افلاطون رسالاتی متعارف نیز در باب همین موضوعات محاورات تحریر می‌کرد اما روشن‌تر. کتاب راهنمای جمهوری افلاطون این امر را تا حدی محقق کرده است.

آیا باید از اتوپیا اعاده حیثیت کرد؛ کریستیان گودن، ترجمه سوسن شریعتی، نشر قصیده‌سرا

انتقاداتی نسبت به آرمانشهر و آرمانشهرگرایی وجود دارد. این کتاب درصدد است تا با به چالش کشیدن این موضوع و پاسخ به این پرسش که «آیا باید از اتوپیا اعاده حیثیت کرد؟» به برخی موضوعات پیرامونی همچون مفهوم و طبیعت اتوپیا، فقدان اتوپیا، وحشت اتوپیا، پایداری و توجیه آن و… بپردازد. موضوعاتی که هر یک به تنهایی می‌تواند به عنوان مسئله‌ای در مواجهه با اتوپیا مطرح شود.

آرمانشهر در تاریخ اندیشه غرب؛ فردریک روویون، ترجمه عباس قادری؛ نشر نی

این کتاب در چهار فصل تحت عناوین «از فضای بسته تا کائنات، «آرمانشهر همچون دستگاه هنجارها»، «آرمانشهر، تصویر کمال» و «بهشت بازساخته» به شرح مختصری از دیدگاه‌های ۲۸ نفر از اندیشمندان غربی اعم از شاعر و نویسنده و فیلسوف و… پرداخته است. کسانی چون: بیکن، هوگو، هارینگتون، زولا، گوارا، ولز و…

مطالعه این کتاب برای مرور اجمالی و آشنایی اولیه با نظریات آرمانشهری غرب مفید و کاربردی است.

آرمانشهر در اندیشه ایرانی؛ حجت‌الله اصیل، نشر نی

کتابی پژوهشی که نگارنده‌اش تلاش کرده تا با جست‌وجو در متون گوناگون ایرانیان ریشه‌ها و انواع اندیشه‎‌های آرمانشهری ایرانی را بیان کند. در این کتاب به متون بررسی‌شده تحت این دسته‌بندی‌ها پرداخته شده است: «آرمانشهر در ایران باستان»، «آرمانشهر در منابع شیعه»، «کهن‌الگوها»، «بهشت این جهانی»، «آرمانشهر در قلمرو حکمت» و «اندیشه آرمانشهری در ایران معاصر». در این کتاب به متون شاعران و اندیشمندانی چون نظامی، جامی، فردوسی، فارابی و… ارجاع داده شده و مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

تسخیر نان (رساله در دفاع از اتوپیای آنارشیستی)؛ پیتر کروپتکین، ترجمه رضا اسکندری؛ نشر افکار جدید

از یادداشت ابتدای کتاب: این کتاب نخستین اثر مهم از یکی از نظریه‌پردازان موسس آنارشیسم به فارسی خواهد بود که در عین حال درگیر کنش‌های سیاسی و اجتماعی هم بوده‌اند… انتشار تسخیر نان گامی است در این جهت که خلأ منابع در این حوزه به غنای محتوایی تبدیل گردد، تا دوگانه سطحی «نئولیبرالیسم در برابر نئومارکسیسم» که برساخته ژورنالیسم سیاسی ایران است، جای خود را به طیف وسیع‌تری از اندیشه‌های فلسفی و اجتماعی دهد…

این کتاب در ۱۷ فصل اندیشه‌های آرمانشهری کمونیسم آنارشیستی را از ابعادی چون اقتصاد، رفاه، مالکیت، نیاز به تجملات، اعتراضات، تمرکززدایی از صنعت و… مورد بررسی قرار می‌دهد.

آینده فراانسانی ما؛

اتفاق نظری نیست بر سر اینکه کدام انقلاب‌ها بیش از همه وضعیت امروز ما را رقم زده‌است؛ انقلاب علمی، انقلاب صنعتی یا انقلاب‌های سیاسی.

اما شاید اتفاق نظری باشد بر سر اینکه بازیگر اصلی فردای تاریخ هیولایی است به نام تکنولوژی. و تا آنجا که به انسان برمی‌گردد بیوتکنولوژی: در قالب پروژه‌های ژنتیکی، با هدف تولد انسان دلخواه؛ عصب‌شناختی، با هدف ارتقاء انسان به دانای کل؛ و دارویی، با هدف افزایش نامتناهی طول عمر؛ با این حال هیچ معلوم نیست باید، دوشادوش تکنوساینتیست‌ها، با این اتوپیا همراه شد و برای انقلاب بیوتکنولوژیک لحظه‌شماری کرد، یا آنکه گوش به رومانتیست‌ها سپرد و پیشاپش به جنگ این دیستوپیای فراانسانی رفت.

کتاب آیندۀ فراانسانی ما (۲۰۰۰) نوشتۀ فرانسیس فوکویاما تاملی است درخور، و فراخورِ این لحظه از تاریخ. او که پیشتر پایان تاریخ (۱۹۸۹)  را در ایستگاه لیبرال دموکراسی اعلام کرده بود، بعدتر به تردید افتاد و در پایان تاریخ و آخرین انسان (۱۹۹۲) کوتاه آمد که «تا علم هست، تاریخ هم هست»، حالا اما در این کتاب، آیندۀ تاریخ را در گروِ انقلاب بیوتکنولوژیک می‌بیند و سخت نگران زندگی و سیاست در این دنیای قشنگ نو است.