کتاب مکتب‌های ادبی را می‌توان سرآغاز آشنایی علاقمندان ادبیات با تفکرات، سبک‌ها و نگرش‌های مختلف ادبی جهان  برشمرد. کتابی که نخستین بار در فروردین ماه 1334 انتشار یافت و بعد از آن بارها تجدید چاپ و ویرایش شده است.

کتابی که بارها و بارها تجدید چاپ شده در ابتدا به زعم نویسنده قرار بود فقط راهنمایی ساده و فهرست‌وار برای آشنائی با «ایسم»های گوناگون ادبی باشد اما ناگهان تبدیل به تنها منبع در این زمینه شد. مقالات متعدد این کتاب را رضا سیدحسینی از سه دایره‌المعارف مختلف ادبی جهان ترجمه کرده و تبدیل به اثری مرجع برای بسیاری از دست‌اندرکاران ادبیات شده است.

مکتب‌های ادبی بی تردید راهنمای موثری برای آشنایی با جریان‌های فکری جهان است و به کمک آن می‌توان دانست سبک‌های مختلف ادبی چگونه شکل گرفته‌اند و بر ادبیات جهان تاثیر گذاشته‌اند. عبداله کوثری معتقد است همه علاقمندان ادبیات به خاطر این کتاب مدیون رضا سیدحسینی هستند چرا که زمانی آن را تالیف کرد که هیچ تعریفی از واژه‌های منتسب به مکتب‌های رایج آن دوران نداشتیم.

در جلد نخست کتاب بیشتر درباره باروک، کلاسیسم، رمانتیسم، رئالیسم یا واقع گرایی، ناتورالیسم یا طبیعیت گرایی و هنر برای هنر و مکتب پارناس و .. می‌خوانیم و در جلد دوم مقالاتی ترجمه شده درباره تولد ادبیات جدید، سمبولیسم یا نمادگرایی، تحول مکاتب در روسیه، اکسپرسیونیسم، کوبیسم، دادائیسم، سورئالیسم و…. دگردیسی رمان.

از ویژگی‌های این اثر آن است که سیدحسینی تا پایان عمر هم به تکمیل و تصحیح آن متعهد بود.

درباره مترجم 

رضا سیدحسینی نام آشنایی در فرهنگ و ادبیات ایران است. او زاده مهر 1305 در اردبیل است و در اردیبهشت 1388 در اثر بیماری درگذشت. هم در دانشگاه پست و تلگراف تهران تحصیل کرد و هم به فرانسه و آمریکا رفت و در حوزه فیلمسازی هم تحصیلاتی داشت که کمتر از آن استفاده کرد.

سیدحسینی گام‌های اول ترجمه را در 15 سالگی و پس از تصرف شهر زادگاهش توسط روس‌ها برداشت و شعری حماسی را از ترکی به فارسی ترجمه و در روزنامه «جودت» منتشر کرد. تا زمانی که زنده بود، ترجمه را رها نکرد و با ترجمه‌های درخشان از آثار نویسندگان بزرگ، ادبیات ایران را برای همیشه وام‌دار خود کرد و بسیاری از مکتب‌های فکری غرب را به جامعه‌ی ادبی شناساند. او نویسنده‌هایی را که برای بسیاری شناخته نبودند به جامعه ایران معرفی کرد از کامو و مالرو و سارتر تا دوراس و تشوایک.

رضا سیدحسینی در اولین دوره چهره‌های ماندگار مورد تقدیر قرار گرفت و چند کتابش برنده جایزه سال شده است.

بخشی از کتاب

*اصرار داشته‌ام که در مورد هر مکتب قسمت‌هائی از آثار نظریه‌پردازان آن مکتب را هم ترجمه و نقل کنم تا فهم آن جریان فکری را که به ظهور مکتب انجامیده است تسهیل کند. به عنوان نمونه می‌توان به صفحاتی از مقدمه کرامول اثر ویکتور هوگو و مقاله‌های تئوریک از پیشوایان رومانتیسم آلمان و نیز مانیفست‌های سور‌رئالیسم اشاره کرد.

چند مقاله‌ اصلی نیز که در چاپ‌‌های قبل نبوده در این چاپ به صورت فصول مستقلی با نمونه‌های لازم آمده است. از آن جمله است فصول «باروک» و «اکسپرسیونیسم». ضمناً فصل سور‌رئالیسم، با استفاده از منابع تازه‌ای که در آن زمان در دسترس نبود، از نو نوشته شده و با نمونه‌های مناسب‌تری ارائه شده است.

* مسئله نقد امروز که خوشبختانه در سال‌های اخیر به آن توجه شده و دوستان پژوهشگرمان به بحث درباره آن پرداخته‌اند، در اینجا فقط به صورت یک مقاله مطرح شده است.

اما بهتر است در مورد این مباحث نیز مانند بحث مکتب‌های ادبی دچار خوش‌باوری‌ نشویم و یکبار برای همیشه بدانیم که هیچ ادبیاتی با تقلید از دیگران به وجود نمی‌آید، اگر ما در گذشته ادبیات پرباری داشته‌ایم به سبب پشتوانه‌ قوی تئوریک آن بوده است

که امروزه با اینکه مورد توجه پژوهشگران غربی است، خود ما از آن غافلیم و تا این تئوری‌ها امروزی نشود و ما پا‌به‌پای پیشرفت مطالعات ادبی در غرب، به فطرت خویشتن بازنگردیم و آثار امروزی، از پشتوانه قوی فرهنگی (چه در قالب و چه در محتوا) برخوردار نباشد، نمی‌توانیم منتظر باشیم که تنها با تقلید از دیگران و به‌طور تصادفی به رشد ادبی دست یابیم.

مکتب-ادبی