گفتگو با طراحان
درباره طراحی جلد و نکات پیرامون آن از تعدادی از صاحب‌نظران این حیطه پرسیده‌ایم. اگر شما هم به موضوع طراحی جلد کتاب علاقمندید، درباره این سوال‌ها فکر کنید و نظراتتان را برایمان بنویسید.
گفتگو با طراحان جلد کتاب
- چه چیزی در کتاب به شما ایده طرح جلد را می‌دهد؟
- چقدر طرح جلد یک کتاب را اثری هنری می‌دانید؟
- برای طرح جلد یا گرافیک و صفحه‌آرایی داخل کتاب یا مجله چقدر به بازار جهانی و تحولات آن نگاه می‌کنید؟
- نظر شما در مورد تحول طرح جلدها و صفحه آرایی داخل کتاب یا مجله در طول تاریخ طولانی (چند صدساله و کتاب‌های خطی) و چند ده‌ساله (کتاب‌های صد سال اخیر) چیست؟
- اگر کتاب ترجمه باشد چقدر طرح جلد اصلی کتاب برایتان تاثیرگذار است؟
- آیا در انتخاب رنگ و طرح جلد عواملی مثل جنسیت خواننده براساس ژانر کتاب تاثیر دارد یا مخاطب عام را در نظر می‌گیرید؟
- خاطره جالبی از سفارش طرح جلد یک کتاب دارید؟
درباره‌ی جلد کتاب و طراحی آن پرسش‌های زیادی وجود دارد. ما در وینش با تعدادی از این پرسش‌ها مواجه شده‌ایم و از همکاران و طراحان انجمن صنفی طراحان گرافیک درخواست کرده‌ایم به آن‌ها پاسخ دهند:
احسان رضوانی؛ طراح گرافیک، مدیر هنری ، مدرس ، پژوهشگر ، عضو انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران و عضو هیئت داوران «سرو نقره‌ای» و «نشان اردیبهشت» .
نسیم دانا؛ مدیر خلاقیت و طراحی برند، عضو انجمن صنفی طراحان گرافیک.
مرجان شهشهانی؛ طراح گرافیک و مدیر هنری، عضو انجمن صنفی طراحان گرافیک.
و معراج قنبری ؛ طراح گرافیک، پژوهشگر، نویسنده ، عضو انجمن صنفی طراحان گرافیک.
در ادامه ضمن دعوت به خواندن این گفتگو، از شما می‌خواهیم که اگر به موضوع طراحی جلد کتاب علاقمندید، درباره این پرسش‌ها فکر کنید و نظراتتان را برایمان بنویسید.
وینش: چه چیزی در کتاب به شما ایده طرح جلد را می دهد؟
احسان رضوانی:
«۱- محتوای کتاب که تلفیقی است از موضوع و فضا
۲- مخاطب
۳- رویکردها و ترندهای گرافیک و فضای دیداری»
نسیم دانا: «بن‌مایه اصلی داستان و نمادهای اصلی آن.»
مرجان شهشهانی: «مفاهیم کتاب، سبک نوشتاری و ژانر کتاب، سلایق گروه سنی مخاطب.»
معراج قنبری: برای طراحی جلد، کتاب رو می‌خونم و نشانه‌های تصویری و مهم رو از دل داستان بیرون می‌کشم. بعضی مواقع خط داستان اصلی و بعضی مواقع نشانه‌های غیرمستقیم مثل جغرافیا، بستر تاریخی و…
وینش: چقدر طرح جلد یک کتاب را اثری هنری می‌دانید؟
احسان رضوانی: «طراحی جلد کتاب را مانند کلیت طراحی گرافیک، دیزاین می‌دانم با تمام ابهام و عدم وضوحی که مفهوم دیزاین و مرز تفکیک آن از هنر برای ما دارد.»
نسیم دانا: «کاملا یک اثر هنری نیست اما جزو گرافیک فرهنگی محسوب می‌شود که وجه هنری آن قوی‌تر از گرافیک تبلیغاتی است.»
مرجان شهشهانی: «به نظرم جلد کتاب هم مانند دیگر آثار گرافیک، اثری هنری است که باید نیاز مخاطب را نیز مرتفع کند.»
معراج قنبری: خیلی کم. طرح جلد باید در خدمت کتاب باشد و در ارتباط با مخاطب و فروش. جای اثر هنری در نمایشگاه است.
وینش: برای طرح جلد یا گرافیک و صفحه آرایی داخل کتاب یا مجله چقدر به بازار جهانی و تحولات آن نگاه می‌کنید؟
احسان رضوانی: «اگر منظور از بازار جهانی، رویکردها، جریانات و دستاوردهای دیزاین است، توجه زیادی به آن دارم؛ ولی این مساله با کلیت انبوه تولیدات جهانی گرافیک که بخش قابل توجهی از آن طراحی‌های کم‌ارزش است تفاوت دارد.»
نسیم دانا: «به هر صورت بنچ‌مارک می‌تواند موثر باشد.»
مرجان شهشهانی: «بله، خیلی زیاد.»
معراج قنبری: طبیعتاً مثل هر طراح دیگه‌ای سعی می‌کنم تا با اتفاقات روز و تحولات هماهنگ باشم و از جدیدترین شیوه‌‌ها و تکنیک‌ها بهتره ببرم. البته به دور از هیجان و با دلیل و منطق در دیزاین.
وینش: نظر شما در مورد تحول طرح جلدها و صفحه آرایی داخل کتاب یا مجله در طول تاریخ طولانی (چند صدساله و کتاب‌های خطی) و چند ده‌ساله (کتاب‌های صد سال اخیر) چیست؟
احسان رضوانی: «در مورد مجله تاریخ چند صدساله مصداق ندارد. در مورد کتاب، سنت تاریخی و زیبایی‌شناسی غنی صفحه‌آرایی و کتاب‌سازی را از دست داده‌ایم. در دوران معاصر و در حال حاضر بزرگترین مشکل و بیشترین ضعف در بخش تایپوگرافی متن (Body text typography) است.
این بخش مهجور مانده و نه در طرح درس آموزشی، نه در فضای حرفه‌ای جایگاه لازم را ندارد. عمده توجه در حوزه نشر به جلد کتاب است و تایپوگرافی عنوان. اغلب ناشران، حتی ناشران بزرگ نگاه درستی به گرافیک ندارند و لی‌اوت و تایپوگرافی عمده کتاب‌های منتشر شده از وضعیت مناسبی برخوردار نیست. البته تعداد محدود و معدودی از ناشران، به‌ویژه ناشران جوان، توجه مناسبی به این مقوله کرده‌اند و نتایج خوبی به‌دست آمده ولی هنوز تا فراگیر شدن و حل مسأله در سطح عمومی فاصله زیادی باقی مانده است.
در مورد مجلات نیز وضع به همین شکل و حتی بدتر است. اغلب مجلات عمومی از گرافیک بسیار نازل و آلوده‌ای برخوردارند و متأسفانه فرهنگ و سلیقه تصویری بخش قابل توجهی از جامعه را می‌سازند.»
نسیم دانا: «به نظر من از نظر گرافیکی دچار افول شده است.»
مرجان شهشهانی: «طبیعتا طرح جلد و صفحه‌آرایی کتاب و مجلات، از زمان کتب خطی تا امروز، دچار تغییر و تحولات زیادی شده و به نظرم در طی دوران ساده‌تر و به مینیمالیسم نزدیکتر شده، اما نظر شخصی من این است که جذابیت ظاهر کتاب‌ها کمتر شده و می‌توان از کتب قدیمی بیشتر الهام گرفت.»
معراج قنبری: حوزه‌ی اصلی کار من تاریخ طراحی گرافیک است. کتاب‌آرایی در ایران از دوره‌ی ساسانیان دنبال شده و به طور کلی و خلاصه می‌توان گفت که طراحی جلد کتاب و مجله در ایران از دهه‌ی ۱۳۳۰ جدی شد و نمونه‌های بسیار نوآورانه‌ای توسط طراحان خلق شد. این پیشرفت تا امروز ادامه داشته و ایران یکی از جدی‌ترین کشورها در پرداختن به موضوع طراحی جلد کتاب به حساب میاد.
وینش: اگر کتاب ترجمه باشد چقدر طرح جلد اصلی کتاب برایتان تاثیرگذار است؟
احسان رضوانی: «معمولا کم. چون فضای تصویری و رویکرد طراحی جلد کتاب در بازار نشر ایران با جریان اروپا و آمریکا تفاوت قابل ملاحظه‌ای دارد.»
نسیم دانا: «طرح بومی برای من جذاب‌تر می‌تواند باشد چرا که برداشت فرهنگی طراح بومی آن را جذاب می‌کند.»
مرجان شهشهانی: «بله، چون کتاب فقط زبانش عوض شده، نه محتوای آن.»
معراج قنبری: خیلی کم. فقط سابقه‌ی کتاب را پژوهش می‌کنم و از طرح جلد اصلی آگاه می‌شوم. البته بسیاری از ناشران نمونه‌ی ایرانی همان جلد اصلی را بازآفرینی می‌کنند که از نظر من کار حرفه‌ای نیست.
وینش : آیا در انتخاب رنگ و طرح جلد عواملی مثل جنسیت خواننده براساس ژانر کتاب تاثیر دارد یا مخاطب عام را در نظر می‌گیرید؟
احسان رضوانی: «هر دیزاینی باید برای کاربر و مخاطبش انجام شود. جلد کتاب هم از این قاعده مستثنی نیست. گروه مخاطبان به‌علاوه فضای متن تأثیر زیادی در طراحی جلد کتاب دارد.»
نسیم دانا: «در هر صورت مخاطب‌شناسی بخش مهمی از هر کار گرافیکی است و تاثیرگذار است.»
مرجان شهشهانی: «جنسیت خواننده مهم است، اما می‌توان هوشمندانه در طراحی و استفاده از رنگ‌ها به شکلی کار کرد که مخاطب عام را هم تا حدی جذب کند.»
معراج قنبری: حتماً. هر کتاب مخاطب خاص دارد.
وینش: خاطره جالبی از سفارش طرح جلد یک کتاب دارید؟
احسان رضوانی: «نمی‌دانم بانمک است یا نه. سال‌ها پیش با یک ناشر که مجله هم منتشر می‌کرد همکاری داشتم. هم جلد کتاب‌هایش را طراحی می‌کردم و هم مجله‌اش را. ایشان خواهری داشت که در رشته گرافیک تحصیل کرده بود ولی توانایی‌اش در طراحی گرافیک در آن زمان زیاد نبود. یک شب که برای کاری به دفتر ناشر رفتم در بین کتاب‌های موجود در کتابخانه‌اش کتابی نظرم را جلب کرد. تصویر طرح جلد کتاب برایم خیلی آشنا بود ولی من طراحی نکرده بودم و ضمنا کیفیت چندان مناسبی هم نداشت.
کتاب را برداشتم و از نزدیک نگاه کردم. ناشر ظاهرا محترم فایل یکی از شماره‌های مجله را به خواهرش داده بود تا یکی از تصویرسازی‌های من را از فایل pdf بیرون بکشد و عنوان کتاب را بالای آن تایپ کند و بشود طرح جلد کتاب. این آخرین همکاری من با او بود.»
وینش: جالب بود! از همه دوستان به خاطر حضورشان در این گفتگو سپاسگزاریم.
جلد کتاب
این مقاله را ۲ نفر پسندیده اند
