راه کارهایی برای ناشر باقی ماندن
شرایط بد اقتصادی روی همه اصناف اثر گذاشته. ماجرای کتابخوانی و خرید کتاب هم از این شرایط مستثنی نیست. بااین‌حال ناشران هنوز کتاب چاپ می‌کننند و چرخه نشر کمابیش می‌چرخد. سری به نمایشگاه کتاب زدیم تا ببینیم ناشران چه راه‌کارهایی برای دوام و بقا درپیش گرفته‌اند.
راه کارهایی برای ناشر باقی ماندن
با نگاهی به نمایشگاه کتاب تهران
هر وقت زمان برپایی نمایشگاه کتاب می‌رسد، دوباره صحبت برسر شرکت یا عدم شرکت در این رویداد از سر گرفته می‌شود. مخالف‌ها عقیده دارند این نمایشگاه نیست، فروشگاه کتاب است و باعث گرفتن رمق اندک کتابفروشی‌های محلی می‌شود. موافقان هم البته دلایل خودشان را دارند. اما درمجموع به نظر می‌آید یکی از مهمترین دلایل مخالفت یا موافقت با شرکت در نمایشگاه دلایل اقتصادی باشد؛ دلایل غیراقتصادی هم که به قوت خود باقی هستند!
اوضاع اقتصادی نابسامان است، برای همه اصناف و به‌ویژه برای جیب مردم. به‌نظر می‌آید همان بخش کوچک سبد خانوار هم حالا دیگر به سختی برای کتاب جا دارد و در رقابتی قابل درک جایش را به نیازهای اولیه زندگی می‌دهد. بااین‌حال ناشران هنوز کتاب چاپ می‌کنند و چرخه نشر کمابیش می‌چرخد. ناشرانی هم در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که این روزها درحال برگزاری است حضور دارند.
گشتی در نمایشگاه زدیم تا حال‌وهوای نسبی صنعت نشر کشور و راه‌کارهای ناشران برای مقابله با شرایط بد اقتصادی را به دست آوریم. گفتیم نسبی چون صنعت نشر هم مثل بقیه تولیدکنندگان کشور، نقطه‌های پیدا و پنهان زیادی دارد و آمارها هم معمولا دقیق و بی‌مساله نیستند. با همین پیش فرض سراغ ناشرانی رفتیم که تعداد عناوین یا سالهای شروع به کارشان کمتر است.
به‌نظر می‌آید یکی از راه‌کارهایی که مسئولان نمایشگاه (البته به اجبار همه‌گیری کرونا) و ناشران (برای رهایی از هزینه اجاره غرفه) پیدا کرده‌اند، برپایی همزمان نمایشگاه مجازی است. تفاوت اصلی این نمایشگاه مجازی با سایت‌های فروشگاه اینترنتی کتاب که این روزها زیاد شده‌اند و تخفیف‌های متنوعی دارند، در این است که خریدار هزینه پست نمی‌پردازد و درضمن به کتاب‌های بیشتری دسترسی پیدا می‌کند.
کسانی هم که دارای بن خرید کتاب هستند می‌توانند فقط از بخش مجازی خرید کنند. این نکته‌ای است که برای ناشرانی که حضور فیزیکی در نمایشگاه دارند خوش‌آیند نیست. همکاران غرفه انتشارات لیوسا عقیده دارند همیشه بخش قابل توجهی از خریداران نمایشگاه کسانی بودند که بن کتاب داشتند و با این تصمیم حالا بخشی از مشتریان حضوری را از دست داده‌اند.
ناشران زیادی دلیل حضورشان را در نمایشگاه مشکلات توزیع کتاب می‌دانند که این قضیه هم در ماجرای اقتصاد نشر تأثیرگذار است. گرچه ناشرانی مانند نشر همارا باوجود شرکت در نمایشگاه عقیده دارند که این باعث حل مشکل نمی‌شود و درحقیقت باید یک سیستم درست برای ارتباط کتاب و ناشر و مخاطب طراحی شود تا گردش مطلوبی ایجاد شود. مدیرمسئول این نشر عقیده دارد که در یکسال گذشته باوجود مشکلات فراوان همچنان برای چاپ آثاری که درحیطه موضوعات مورد علاقه نشرشان بوده سرمایه‌گذاری کرده است.
کتاب‌های روی میز ناشران نشان می‌داد که در سال گذشته بسیاری از ناشران به چاپ کتاب‌هایی با قطع جیبی و پالتویی روآورده‌اند. این کتابها درمجموع ارزانتر از آب درمی‌آیند و البته خواندن و حمل و نقلشان هم برای مخاطبان راحت‌تر است. نیماژ ازجمله ناشرانی است که در یکی دوسال گذشته کتاب‌های زیادی با این شیوه عرضه کرده. این کتابها در اوایل از کیفیت چاپ و صفحه‌بندی مطلوبی برخوردار نبودند اما به مرور کیفیت خوبی پیدا کردند.
همکاران این نشر عقیده داشتند دلیل روآوردن به چاپ این دسته از کتابها، نوع ادبیاتی هست که به مخاطب عرضه می‌کنند، یعنی قادرند در یک رمان کوتاه کلیه جذابیت‌های داستانی و کشش و تعلیق موردنظر را به خواننده منتقل کنند، ضمن اینکه درهمه جا قابل حمل هستند. به عبارت دیگر این کتابها را در کتابخوان کردن مردم مثبت و موثر می‌دانند. گرچه ماجرای اقتصادی هم در آن بی‌تاثیر نیست. البته نیماژ عقیده ندارد که فروش این کتابها بیشتر از سایر گونه‌های کتاب این ناشر بوده اما با آنها هم‌پا می داند.
بسیاری از ناشران عقیده دارند که در یکسال گذشته بیشترین مشکلی که با آن روبرو بوده‌اند نوسان قیمت‌ها بوده است. نشر بان یکی از همین دسته ناشران است که می‌گوید کمبود مواد اولیه از قطعات دستگاه‌های چاپ تا کیفیت کاغذ آنها را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است. تورم و حذف سوبسید کاغذ باعث ضرر ناشر و مخاطب شده است. این ناشر عقیده دارد باوجود همه این مشکلات تلاش کرده تا سبک کارش را حفظ کند و در قیمت‌گذاری هم انصاف را رعایت کند و حتی کتاب‌های قدیمی‌اش را بدون لیبل گذاری مجدد و با همان قیمت قدیم می‌فروشد.
نشر بان باتوجه به اینکه کتابفروشی دارد و در فضای مجازی هم فعال است نمایشگاه را چندان موثر در دیده شدن و فروش آثارش نمی‌داند و عقیده دارد چنین فضایی می‌تواند برای ناشران شهرستانی و جلب علاقه مردم به ماجرای کتاب موثر باشد.
ناشرانی هم هستند که با محتواهای متفاوتی که عرضه می‌کنند شرایط اقتصادی‌شان را متناسب می‌کنند تا چرخه نشر بچرخد. نشر لوح فکر یکی از این ناشران است که هم کتاب‌هایی در حوزه ادبیات و هم حوزه مدیریت و اقتصاد منتشر می‌کند. این ناشر عقیده دارد با انتخاب کتاب‌های مناسب و به روز در حوزه مدیریت و اقتصاد، استقبال خوبی از این کتابها شده که باعث می‌شود هزینه‌های انتشار کتاب در بخش‌های دیگر پوشش داده شود.
سازمان‌ها و دانشجوها از گروه‌هایی هستند که این گونه کتابها برایشان بسیار جذاب است و آن را خریداری می‌کنند و در نمایشگاه هم مخاطبان به‌دنبال این گونه کتابها هستند. در نمایشگاه هم فرصت معرفی کتابها به طور مستقیم برایشان ایجاد می شود و این را مفید می دانند.
خیلی‌ها عقیده دارند که نمایشگاه کتاب فرصت خوبی برای آشنایی مخاطبان با ناشران جدید است. نگفته هم پیداست که اولین مساله یک ناشر شناساندن خودش به مخاطبان است تا بتواند آثارش را به فروش برساند و نمایشگاه کتاب هم فرصت خوبی است برای همین ماجرا و البته راه‌کارهای متفاوتی که ناشران برای دیده شدن آثارشان در میان این‌همه کتاب منتشره درپیش می‌گیرند. برای مثال نشر خانه هنر مد به عنوان ناشری که دوسال است پا به عرصه نشر گذاشته می‌گوید ناشران بزرگ اغلب کارهای مهم و شناخته شده دنیای ادبیات را ترجمه و عرضه کرده‌اند و این نشر می‌کوشد کارهای جدید یا کارهای ادبیات کلاسیک را که به‌نظرشان احتیاج به ترجمه بهتری دارند با کیفیت مطلوب‌تر عرضه کند.
گرچه این ماجرا و دقتی که دارند وقت زیادی از آنها می‌گیرد و باعث شده که تعداد عناوین منتشره‌شان زیاد نباشد و لاجرم احتیاج به زمان بیشتری برای دیده شدن دارد. این ناشر هم بخشی از آثارش را در قطع جیبی و پالتویی عرضه می‌کند و عقیده دارد که دلیل این کار فقط مساله اقتصادی نیست بلکه باعث می‌شود افراد بیشتری به کتابخوانی جذب شوند و شاهکارهای ادبی را در فرصت و شرایط مناسب بخوانند. این ناشر هم نمایشگاه کتاب را در دیده شدن مفید می‌داند ولی می‌گوید نتیجه این کار سال‌به‌سال مشخص می‌شود، با دیدن دوباره مخاطبانی که با کارهای نشر آشنا شده‌اند و آنها را خوانده‌اند.
نشر تداعی هم از ناشرانی است که حالا چهارساله شده. این ناشر غیر از یک کتاب تألیفی و یک مجموعه از مطالب پادکست رخ، بقیه آثارش ترجمه است. چالش اصلی این نشر هم مساله قیمت و اقتصاد است. البته ناشر این مشکلات را شرایط را عمومی جامعه می‌داند و نمایشگاه کتاب را فرصتی برای گفتگو با مخاطب و معرفی آثارش می‌داند و چندان به فروش ماجرا فکر نمی‌کند.
درمیان ناشران نوپا نشر وزن دنیا وضعیت متفاوتی دارد، ناشر نوپایی که از دل نشریه وزن دنیا پا به دنیای نشر گذاشت. با این حساب بخشی از مخاطبان خودش را از طریق نشریه شناسایی و پیدا کرده بود. همکار این نشریه هم عقیده داشت که تجربه نشریه آنها را متوجه ظرفیت و تقاضا برای راه‌اندازی این نشر کرده است.
این نشر باوجود داشتن گروه مخاطبان جدی که از قبل شناسایی شده‌اند مهمترین چالش خود را در دریافت مجوز چاپ کتاب و مساله ممیزی می‌داند. این ناشر حضور در نمایشگاه را از جهت دیده شدن برای مخاطبانی که با صفحات مجازی آن آشنا نیستند یا نامشان را نشنیده‌اند مثبت می‌داند، ضمن اینکه در نمایشگاه مخاطب فرصت دیدن همه کتاب‌های ناشر و تورق آثار را دارد.
در نمایشگاه امسال به حضور تکنولوژی در فضای نشر و پیامدهایش هم توجه شده بود. از ترجمه کتاب با هوش مصنوعی (که توسط نشر هرمس انجام شده بود) تا برگزاری نشست‌هایی درباره شیوه‌های مختلف چاپ و عرضه دیجیتالی کتابها که به نظر می‌آید هرکدام می‌توانند به شکلی در شرایط اقتصادی ناشران موثر باشند.
فارغ از بحث‌های اقتصادی، نکته قابل توجه امسال نمایشگاه کتاب توجه به ماجرای خلیج فارس و ایران‌دوستی بود. جدا از بنر بزرگی که درباره خلیج فارس در محوطه نمایشگاه نصب شده بود و نوشته پوستر نمایشگاه باعنوان «بخوانیم برای ایران»، پویشی با عنوان ایران_خوانی در نمایشگاه رونمایی شد.
این پویش به کتاب‌های کودک و نوجوان پنج سال اخیر که مرتبط با موضوع ایران بود پرداخت. در مراسمی که روز دوشنبه 22اردیبهشت برای این پویش برگزار شد فهرستی از کتاب‌های منتخب این گروه که به نحوی باعث آشنایی و ارتباط کودکان و نوجوانان با ایران و ویژگی‌ها و سنت‌ها و طبیعتش شده‌اند عرضه شد. همچنین به 9 نویسنده و تصویرگر و ناشر فعال در رابطه با این موضوع، جوایزی اهدا گشت.
آیا شما به نمایشگاه کتاب رفته‌اید؟
چه نکته‌ای در نمایشگاه امسال توجه شما را جلب کرد؟
با ما به اشتراک بگذارید.
در ادامه می‌توانید مطالب سایت وینش درباره نمایشگاه‌های کتاب گذشته را بخوانید.
صنعت نشر
این مقاله را ۴ نفر پسندیده اند
