مهردرمانی

اغلب اوقات وقتی صحبت از مهرورزی به دیگران می‌شود، کمتر کسی است که آن را یک عمل اخلاقی نداند. اما آیا مهرورزی صرفا یک اقدام اخلاقی است که بودنش در روابط انسانی بهتر از نبودنش است؟

کتاب مهردرمانی نگاهی فراتر از این دارد و مهرورزی را یک عمل تأثیرگذار در روند بهبود بیماران می‌داند، یک عامل مهم و نتیجه‌بخش.
شاید فکر کنید باز هم با یک نمونه شبه علم روبه‌رو هستیم، روش‌هایی که ادعای درمان و بهبود دارند، اما این‌طور نیست. این کتاب برپایه مستندات و تحقیقات علمی نوشته شده. ادعا نمی‌کند که مهردرمانی تومور مغزی یک بیمار را شفا می‌بخشد اما ثابت می‌کند که در روند بهبود و کاهش شدت علائم بیماری تاثیرات مشهودی دارد.

مولفان در آغاز کتاب مشخص می‌کنند که مهرورزی با همدلی تفاوت دارد. آنها مهرورزی را «اقدام برای کاهش درد و رنج دیگری» تعریف می‌کنند و در تمایز آن با همدلی که مبتنی بر تشخیص و تجربه احساسات دیگران است، بر عنصر اقدام تأکید بسیار دارند. این تمایز را همچنین برپایه جدیدترین آزمون‌های تصویربرداری مغزی در حیطه علوم اعصاب نشان می‌دهند.

اما اهمیت وجود مهرورزی در اقدامات پزشکی تنها مربوط به بیمار نیست. یافته‌ها نشان می‌دهد که مهرورزی می‌تواند در دو حوزه دیگر هم تاثیرگذار باشد: کاهش هزینه‌های سیستم پزشکی و درمان و کاهش فرسودگی شغلی ارائه دهندگان خدمات پزشکی و سلامتی.

اهمیت این موضوع به‌ویژه در این زمان که نشانه‌ها حکایت از افسردگی و فرسودگی کادر درمان دارند آشکار می‌شود. فرسودگی شغلی یکی از مشاهدات مهم در وضعیت کادر درمان در سراسر جهان است. این ماجرا علل مختلفی از عدم دستیابی به موفقیت‌های مورد تصور (مالی یا جایگاهی) تا بیش از اندازه تخصصی و طبقه‌بندی شدن اطلاعات پزشکی دارد. الکترونیکی شدن اقدامات بالینی، با ایجاد فاصله بین پزشک و بیمار تا آنجا پیش رفته که بسیاری از اوقات یک بیمار در چشم پزشک قبل از اینکه یک انسان دیده شود خوشه ای از علائم بیماری است.

اطلاعات کتاب برپایه تحقیقات ثبت شده در نشریات معتبر پزشکی، نشان می‌دهد که ایجاد ارتباط انسانی تا چه اندازه دارای فواید فیزیولوژیک است و بر میزان سلامتی تأثیر دارد. این تحقیقات نشان می‌دهند که مراقبت‌های مهرورزانه نتایج شگفت‌انگیزی از سرعت بهبود زخم گرفته تا بهبود عملکرد غدد درون‎‌ریز دارند. نقش شخص درمانگر به عنوان بخشی از فرایند درمان عنصر مهمی درتجربه بیماری است. در اینجا نیز یافته‌های پزشکی نشان می‌دهد که مهرورزی حتی باعث کاهش ادراک افراد از درد می‌شود.

چنین رفتاری گاه می‌تواند به سادگی تغییر جمله‌ی «مراحل درمان سخت خواهد بود» به «این درمان سخت را با هم خواهیم گذارند» باشد. اگرچه مهرورزی فقط به کلام اتکا ندارد و بیش از آن متکی به ارتباطی است که می‌توان بدون کلام با بیمار برقرار کرد؛ وجود نوعی «گرمی» در رابطه با بیمار یا در حقیقت ایجاد یک ارتباط با کیفیت. این ارتباط از جهتی دیگر هم مفید است، یک ارتباط مهرورزانه باعث خودمراقبتی بیشتر بیمار می‌شود زیرا هم به خودمهرورزی و خودکارآمدی می‌انجامد و هم اعتقاد او را به درمان موفقیت آمیز افزایش می‌دهد.

چه بسا عده‌ای فکر کنند انجام اقدام مهرورزانه وقت‌گیر است، بخصوص در زمانی که وضعیت بیمار فوریت‌های پزشکی را ایجاب می‌کند اما مولفان در بخشی از کتاب با عنوان قدرت 40ثانیه آزمونی را شرح می‌دهند که در طی آن مشخص می‌شود تنها 40ثانیه مداخله مهرورزانه تفاوت معناداری در درمان ایجاد می‌کند.

مهرورزی هیچوقت جایگزین کیفیت‌های فنی مراقبت نمی‌شود اما نبود آن می‌تواند تهدیدی برای ایمنی بیماران باشد. این نکته برای کسانی که با وجود درمان‌های پزشکی درست به علت عدم توجه به نکاتی که احتیاج به دقت نظر انسانی داشته متأسفانه آسیب دیده‌اند، بسیار آشناست.

آموخته‌های این کتاب تنها برای پزشکان نیست. کلیه کسانی که در حوزه سلامت جسم و روان فعالیت می‌کنند اعم از پرستاران، مراقبان سالمندان و روان درمانگران از مخاطبان آن هستند. نکته مهمی در این زمینه که در بخش دیگری از کتاب به آن پرداخته شده این است که به کارگیری مهرورزی تنها برای بیمار مفید نیست بلکه انجام آن باعث فعال شدن مدارهای مغزی در شخص مهرورز می‌شود که با احساس خوشبختی و شادی درارتباط است. خبر خوب دیگر این است: ما قادر به آموختن مهرورزی هستیم.

کتاب مهردرمانی ترکیبی از ترجمه و تألیف است. در تهیه آن سه پزشک ایرانی با تخصص‌های پیری‌شناسی، بیماری‌های غدد و متابولیسم و علوم اعصاب‌شناختی همکاری کرده‌اند. مطالب کتاب در 9فصل تنظیم شده و در انتهای کتاب مجموعه‌ای بالغ بر 400عنوان از منابع انگلیسی نام برده شده است. محتوای کتاب علاوه بر آنکه تعریف روشن و علمی از ضرورت و مفهوم مهردرمانی می‌دهد، روش‌های کاربردی برای آن نیز پیشنهاد می‌کند.
به‌نظر می‌آید با وجود آنکه پیشرفت‌های پزشکی در سال‌های اخیر در افزایش طول عمر و کنترل بیماری‌ها موثر بوده‌اند، اما مساله کیفیت زندگی درحین بیماری و احساس رضایت و آرامش بیماران، دچار چالش‌های فراوانی بوده. مهردرمانی می‌تواند حلقه مفقوده‌ای در این میان باشد که توجه به آن ضروری است.

زندگی انسانی بدون تجربه مشکلات و بیماری‌ها و سختی‌ها ممکن نیست. اما از ابتلا به سرطان تا درگیر شدن با افسردگی، نکته کلیدی این است: مهرورزی، موضوعات غیرقابل تحمل را تحمل‌پذیر می‌کند.
هم برای بیماران و هم برای ارائه‌دهندگان خدمات پزشکی.

بخشی از کتاب

در سال 2015 در یک آزمایش کنترل شده تصادفی، تآثیرات مشابهی بر درد بعد از عمل مشاهده شد. محققان تعداد 104 نفر بیمار را که قرار بود تحت عمل جراحی قرار بگیرند به طور تصادفی به یکی از دو روش درمانی تخصیص دادند، یا مراقبت قبل از عمل معمول و متداول یا مراقبت قبل از عمل با مهرورزی افزایش یافته.
در این مطالعه، به جای متخصص بیهوشی، افرادی که مراقبت‌های قبل از عمل را انجام می‌دادند، پرستاران جراحی بودند. برای ارتقا کیفیت مداخله مهرورزی، پرستاران تحت آموزش‌های ویژه‌ای قرار گرفتند تا از طریق رفتارهای صریح متمرکز بر مهرورزی، نسبت به احساسات بیماران پاسخ‌های مهرورزانه دهند.
در اولین روز بعداز عمل، محققان دریافتند که بیمارانی که به طور تصادفی در گره مداخله مهرورزی قرار گرفتند، درمقایسه با بیمارانی که به طور تصادفی در گروه مراقبت‌های معمول قرار گرفتند، 50درصد نمرات پایین‌تری از امتیازات درد داشتند. نتایج با آنچه در دهه 1960 در Mass General به آن رسیدند بسیار تشابه داشت.
در این آزمایش‌های تصادفی از بیماران آسیب‌پذیر که در شرف قرارگرفتن تحت عمل هستند، خود ارائه دهندگان مراقبت‌های پزشکی تفاوت اساسی در مراقبت از بیماران ایجاد کردند. ویزیت مهرورزانه قبل از عمل، نیاز به داروها، چه آرام‌بخش و چه داروهای ضد درد را کاهش داد. این موارد تأثیرات مشاهده شده به سبب به کارگیری آزمایشی یک درمان «جدید»، یک ارتباط انسانی مهرورزانه بود.