داریوش آشوری

داریوش آشوری

چهره‌ی نقد فارسی

داریوش آشوری نویسنده و مترجم است. او سال 1317 در تهران به دنیا آمده و دوران مدرسه را در دبیرستان‌های البرز و دارالفنون گذرانده. در دانشگاه رشته اقتصاد خوانده، گرچه در مقطع دکترا آن را رها کرده و بر فرهنگ و سیاست و ادبیات متمرکز شده.

بیش از همه اینها اما، آشوری زبان‌شناس است. علاقه او در این حیطه باعث شده حتی کلمات جدیدی به‌عنوان واژه‌های معادل در حوزه علوم انسانی ابداع کند؛ کلماتی که اینک برای همه ما آشناست و به‌کار می‌بریم، مانند: گفتمان، آرمان‌شهر، همه‌پرسی و درس‌گفتار.

آشوری در دوران دانشجویی کتاب فرهنگ سیاسی را به‌عنوان دانشنامه‌ی سیاسی منتشر کرد و بعدها هم فرهنگ علوم انسانی را نوشت که تلاش او در حوزه واژگان فلسفه و علوم اجتماعی است.

او عضو هیأت دبیره اولین دوره کانون نویسندگان ایران، هیأت مولفان موسسه لغت‌نامه دهخدا، هیأت ویراستاران دانشنامه ایرانیکا و از همکاران موسسه انتشارات فرانکلین بوده است.

توجه او به آثار ادبی از دیدگاه علوم انسانی و تحلیل و تفسیر متن با توجه به زمینه تاریخی و زندگانی اجتماعی و به کارگیری روش هرمنوتیک در بررسی متون، به تألیف مقالات ارزشمندی در تحلیل آثار ادبی انجامیده.

یکی از این مقالات درباره کتاب ماندگار بوف کور نوشته صادق هدایت است. آشوری در مقاله معمای بوف کور به شرح و تحلیلی از مسأله هدایت می‌پردازد.

پرسش «حافظ چه می‌گوید؟» از آن دسته پرسش‌هایی است که در طی قرن‌ها، متخصص و عامی، هرکدام پاسخی به آن داده‌اند. درهرحال کمتر ایرانی می‌توان یافت که یا یک دیوان غزلیات حافظ در خانه نداشته باشد یا بیتی از غزلیات او در حافظه‌اش ثبت نباشد.

آشوری کتاب عرفان و رندی در شعر حافظ را با زیر عنوان بازنگریسته‌ی هستی‌شناسی حافظ در پاسخ به همین پرسش نوشته است. روش او برای این کار، فهم تفسیرگرایانه (هرمنوتیکی) اشعار حافظ بوده است.

بخشی از این کتاب را که به طنز و رندی در شعر و نگاه حافظ می‌پردازد در اینجا می‌توانید بخوانید تا بیشتر با این شیوه تحلیل و بررسی آشنا شوید.

گفتیم که زبان‌شناسی یکی از حوزه‌های مورد علاقه آشوری است و واژه‌گزینی از فعالیت‌های ارزشمندی است که در حوزه علوم انسانی انجام داده. او به ادبیات فارسی علاقه بسیاری دارد و از مسائلی که درباره آن پژوهش کرده است توجه به رابطه مدرنیته و زبان است.

مقاله بازاندیشی زبان فارسی به نکات مهمی درباره گرفتاری‌های زبان فارسی از قرن چهارم و پنجم هجری می‌پردازد. بخش‌هایی از این مقاله را برای این پرونده انتخاب کرده‌ایم.

از داریوش آشوری چندین کتاب ازجمله درآمدی به جامعه شناسی سیاسی، زبان باز، اسطوره‌ی فلسفه در میان ما و بازاندیشی زبان فارسی منتشر شده است. او همچنین مترجم آثاری چون چنین گفت زرتشت (نوشته نیچه)، مکبث (نوشته شکسپیر)، شهریار (نوشته ماکیاولی) و آرمان‌شهر (نوشته تامس مور) است.

داریوش آشوری