مردانی که در هرکدام از هفت داستان‌ مجموعه یکی بود و یکی نبود حضور دارند، تکه‌های محمدعلی جمالزاده‌اند که هربار بخشی از جامعه ایرانی در آستانه‌ی قرن جدید را به چشم می‌بینند و موضوعی اذیت‌شان می‌کند. تکه‌هایی که در یک کل واحد به هم وصل می‌شوند و انسان مسئله‌دارِ ایرانی را که پا به قرن بیستم میلادی (چهاردهم شمسی) گذاشته است و می‌خواهد پیشرفت کند، می‌سازند. انسانی که تازه ابتدای راه است و کورمال کورمال در تاریکی راه می‌رود تا بتواند در میان جهل آن زمان چراغ راهی پیدا کند.