برچسب: کمونیسم

دیکتاتورزدگی از آن بلاهای صعب‌العلاجی است که دست‌کم یک‌بار گریبان هر کشوری را گرفته. کتاب «زیر تیغ ستاره جبار» داستان از چاله درآمدن و به چاه افتادن است. روایت آشنای فرار کردن از استبداد که فرمول خاص و زمان زیاد می‌برد. نویسنده از حقه خوردن و گمراه شدن می‌گوید از سال‌ها خفقان و تحقیر و فشار، از خشم، ترس و ناآگاهی که خوراک مارهای دوش دیکتاتورهاست و از استقامت و امید که تنها سلاح مردم بی‌پناه است.

ادبیات زیرزمینی یا ممنوعه یا همان سامیزدات (samizdat) به سیستمی در اتحاد جماهیر شوروی سابق و اقمارش گفته می‌شد که ادبیات ممنوع در مجاری دولتی را به طور پنهانی و زیرزمینی چاپ یا رونویسی می‌کرد. هزاران شهروند به این ترتیب خود در چاپ و پخش یک داستان یا شعر سهیم می‌شدند و آن را دست به دست می‌گرداندند. سامیزدات معادل ادبیات مخفی و زیرزمینی است اما در عمده زبان‌ها با همان کلمه‌ی روسی آن جاافتاده است. روس‌ها علیرغم تاریخچه‌ای از استبداد که در کارنامه‌شان دارند، از تاریخ مفصلی از مقاومت در برابر استبداد هم برخوردارند.

مائوریتسیو ویرولی، نویسنده و متفکر برجسته‌­ی ایتالیایی ضدفاشیست، سعی دارد در این کتاب، میهن‌ ­پرستی را به شکلی تاریخی در سخن پیامبران، شاعران و مبلغان عشق به میهن به نحوی تاریخی جستجو کند. او معتقد است ارزش­‌های لیبرالیسم به اندازه‌­ی کافی برانگیزاننده نیست که بتواند مردم را در مقابل کمونیسم، فاشیسم و نازیسم متحد کند. به بیانی او بنیان نظرات عامه‌­ی مردم غیرمتخصص در امر اندیشه‌­ی سیاسی را بر مبنای چیزی جدای از منطق و استدلالات آزادی­خواهانه‌­ی لیبرالیستی می‌­داند و ریشه‌­ی آن را در اعماق وجود و احساسات افراد جستجو می‌­کند. به زبان ساده او به دنبالی زبانی رتوریک برای میهن‌­پرستی است که همگان بتوانند با آن همدلی داشته باشند.

اگر یک مدل اقتصادی یک‌بار دوبار یا سه‌بار شکست بخورد می‌توان ایراد را متوجه اجرای آن دانست. اما اگر دفعات شکست بالاتر برود چه؟ دکتر کریستین نیمیتز در آخرین کتاب خود یعنی «سوسیالیسم: ایده‌ی شکست‌خورده‌ای که هرگز نمی‌میرد»، سعی دارد برای مخاطبانش شرح دهد که چه‌طور یک مدل اقتصادی [سوسیالیسم] که در صد سال گذشته بیش از بیست‌وچهار دفعه با درجات گوناگونی از شکست در جای‌جای جهان به پایان رسیده است، هنوز هم طرف‌داران بی‌شماری را به سوی خود جذب می‌کند و هم‌چنان محبوب است.

تابوها شکستند، تبلیغات پوچ و وحشت آفرین بی‌اثر شد، شهروندان وحشت‌زده و منفعل به ناراضیان انقلابی بدل شدند، مشروعیت سیاسی سران حزب از میان رفت، باور قطعی خطاناپذیر بودن حزب از هم پاشید و سرانجام دیکتاتوری‌های کمونیستی برچیده شدند. و همه این‌ها در یک سال اتفاق افتاد. در سال غریب 1989. انقلاب‌های 1989 بیان داستان‌گونه‌ی حوادث مهم و هیجان‌انگیز فروپاشی نظام‌های توتالیتر چپ است که شاید خود گمان می‌کردند حکومت‌شان ابدی خواهد بود اما نبود.

اسلاونکا دراکولیچ روزنامه‌نگار کرواتی‌الاصل در کمونیسم رفت، ما ماندیم و حتی خندیدیم از دریچه یک مساله ساده یعنی شیوه رخت شستن زنان در اروپای شرقی و خانواده و کشورش به مسائل کلی نقب می‌زند. به اینکه کمونیسم در زندگی روزمره مردم اروپای شرقی چه معنایی داشت و چطور هر زنی در شرایط کمبود ارزاق و نیازهای عمومی گلیم خانواده‌اش را از آب بیرون می‌کشید و اینکه چگونه عادت‌های تاریخی به عمق جان نفوذ می‌کنند تا جایی که نویسنده‌ی غرب‌دیده هنوز در خانه‌اش تخت رختشویی‌اش را نگه می‌دارد چون به هیچ کس و هیچ دولتی امیدی نیست. بله کمونیسم رفته اما تاثیرش در زندگی مردم اروپای شرقی باقی است. حتی از رخت شستن مردم می‌توان این را دید.