برچسب: کاوان محمدپور

تجربه نوشتن به زبانی غیر از زبان مادری، تجربه جالب و عجیبی است. به این تجربه از وجوه مختلفی می‌توان نگریست، این‌که کسانی که زبان مادری متفاوتی دارند کی و چطور زبان فارسی را یاد گرفتند؟ چرا به فارسی می‌نویسند؟ متفاوت بودن زبان مادری‌شان چه تأثیری در فارسی‌نویسی‌شان دارد؟ و آیا در خواندن و نوشتن به زبان مادری‌شان توانا هستند؟

جاش کوهن در کتاب چگونه فروید بخوانیم ده قطعه از نوشته‌های فروید را انتخاب کرده و با تحلیل آن‌ها مفاهیم بنیانی -و البته مقدماتی- نظریه‌ی روانکاوی فروید را حلاجی می‌کند. کار شاخص کوهن در توضیح پاره‌های مفهومی فروید، تنها به تحلیل آن خلاصه نمی‌شود. کوهن مانند خود فروید، برای توضیح بسیاری از مفاهیم از ادبیات داستانی مدد جسته. این شیوه باعث می‌شود خواننده این مفاهیم نظری را –که در قاموس روانکاوی با بیشتر تجربه‌های ما در تضاد است- راحت‌تر درک کند.

کتابِ چگونه کیرکگور بخوانیم حلاجی ده قطعه از محوری‌ترین مفاهیم کیرکگور است که به قول کریچلی «تا اندیشه‌های محوری‌شان را بازنماید و بدین وسیله درهای ورود به کل یک جهان فکری را به روی خواننده بگشاید». کاپوتو بعد از مقدمه‌ای راهگشا و تقسیم‌بندی زندگی و کار کیرکگور به سه بحران اساسی، به بررسی ده قطعه‌ی انتخابی از نوشته‌های وی می‌پردازد. نویسنده در ابتدای هر بخش، پاره‌ی از نوشته‌ی فیلسوف را می‌آورد و در ادامه دست به حلاجی آن می‌زند.

باور لاپورت آن است هرچه سه‌گانه‌ی فروید ــ نظم، نظافت، زیبایی ــ نهادینه‌تر شود، دولت تمامیت‌خواه‌تر خواهد شد. دولت ناظر و کنترل‌کننده‌ی فضولات و ضایعات است، این نظم و نظارت، نشانی از قدرتِ پنهان آن است. به قول مترجم انگلیسی کتاب دومینیک لاپورت در کتابِ تاریخ مدفوع، مفهوم فرد را به فضولات گره می‌زند و به‌شیوه مقبول طبع ژرژ باتای، تاریخ مدفوع را به تاریخ سوژه بدل می‌سازد.

پری اندرسون در این کتاب سیر تاریخی تطور مارکسیسم را بررسی می‌کند. سنت کلاسیک مارکسیستی و دو متفکر اصلی آن مارکس و انگلس و بعد روشنفکرانی که به طور مستقیم با آن دو در ارتباط بودند، نسل دوم مارکسیست‌ها که در کوران خیز اروپا به سمت جنگ جهانی اول می‌زیستند و برای یکی شدن نظریه و عمل تلاش کردند، حرکت نسل‌های بعدی مارکسیسم از اقتصاد و سیاست به سمت فلسفه که موجب شکل‌گیری مارکسیسم غربی شد و سرانجام نوآوری‌های مضمونی و حرکت به سمت نظریه‌پردازی در حوزه‌هایی چون ادبیات، هنر و روانکاوی. فهم مارکسیسم از فهم تاریخ تحول آن جدا نیست.

فقط روزهایی که می‌نویسم مجموعه‌ی پنج «جُستار روایی» از آرتورکریستال است که با سبک و لحنی متفاوت پیرامون ادبیات، نویسندگان ادبی و خواندن کتاب در روزگار معاصر نوشته شده است. آرتور کریستال در هرکدام از جستارهایش اگرچه هدف واحدی را تعقیب می‌کند اما با آوردن شاهد مثال‌های متعدد، سوالات جدیدی را هم طرح می‌کند و در کنار نظر خود، نظرات دیگری را هم می‌آورد و متنی دموکراتیک پدید می‌آورد. متنی دموکراتیک که به خواننده اجازه می‌دهد در پایان کار همراه با اطلاعاتی که نویسنده در اختیارش قرار داده، نظری متفاوت با نظر نویسنده داشته باشد.

سیاوش جمادی از معدود منتقدان ایرانی است که مستقلا دست به نقد ادبی آثار کافکا زده است. او قهرمان کافکا را چون ایوبی اما بی‌خدا می‌داند که مانند ایوب رنج می‌کشد، و در نهایت تسلیم می‌شود، اما نمی‌تواند همچو ایوب فریاد اعتراض سر دهد. قهرمان کافکا خاموش و تسلیم است و نمی‌تواند به یهوه ایمان داشته باشد. این نقطه جدایی جهان کافکا از داستان ایوب در عهد عتیق و از آثار فیلسوف مومن دانمارکی کرکه‌گور است.

آرمان‌شهر دُن‌کیشوت، با آرمان‌شهر سانچوپانزا -که به نوعی نماینده‌ی خِرَد فرودستان است- متفاوت است. این تفاوت چیست؟، منشا آن به چه چیزی برمی‌گردد؟ و مهم‌تر از این دو پرسش، چگونه به رغم تفاوت آرمان شهرها، این دو – دُن‌کیشوت و سانچوپانزا- با هم همسفر می‌شوند؟ این‌ها سوالاتی‌ است که (مریان ایوان یِنسن و پیتر اِن.دان) می‌خواهند از دریچه‌ی نظریِ (هومی بابا)، نظریه‌پرداز پسااستعمار، در کتاب (روایت‌آمیزی در دُن‌کیشوت) پاسخ دهند.

اگرچه ادبیات داستانی کُردی در زمانی زیر سایه شعر قرار داشت اما امروز داستان‌نویس‌های کرد از این سایه خارج شده‌اند. تحولات سیاسی همیشه تاثیر مستقیمی روی کار نویسندگان کرد گذاشته و با برهم نهادن جوشش‌های ادبی و اتفاقات سیاسی، می‌توان دوره‌های مختلفی را در ادبیات داستانی کردستان عراق تشخیص داد که هرکدام ویژگی‌های متفاوتی دارند. از «دوره‌ی تولد و تلاش برای ماندگاری» حدفاصل ۱۹۲۵ تا دهه هشتاد گرفته تا «مرحله‌ی طلایی ادبیات داستانی» در دهه هشتاد میلادی و بعدها باز شدن فضای نفس کشیدن کُردها و رویش نویسندگان جدیدی که جهانی‌تر می‌اندیشند.

شعر در کردستان عراق همواره پرتب و تاب و پرتاثیر بوده است. شاعران مطرحی چون عبدالله گوران، شیرکو بیکس (که در ایران و با معرفی احمد شاملو بسیار شناخته‌شده است)، لطیف هلمت و فرهاد پیربال در این منطقه و به کردی شاعری کرده‌اند و آثارشان جوانان کردزبان و فارس و عرب را تحت تاثیر قرار داده است. در این مقاله سه نسل متفاوت از رویکرد به شعر کردی تشریح شده‌اند و مانیفست‌های جریانات ادبی کردستان مورد تحلیل قرار گرفته است.