برچسب: ویرایش

سال هزار و چهارصد بود که «ملکوت» را انتشارات «معین» چاپ کرد و چند ماه بعد هم انتشارات «نیلوفر.» هیچ‌کدام از این نسخه‌ها فروش زیادی نکردند چون مخاطب کتاب در ایران به نسخه بعد از انقلاب کتاب‌هایی که قبل از انقلاب چاپ شده‌اند چندان اعتمادی ندارد. اما مخاطب کدام نسخه از این کتاب را باید بخواند؟ با مقایسه‌ای بین نسخه «زمان» و نسخه «نیلوفر» نویسنده یادداشت معتقد است نسخه نیلوفر از تایپ کردن نسخه زمان به دست آمده و همه غلط‌های نسخه زمان را دارد به علاوه غلط‌های بسیار دیگر. در این یادداشت نسبتاً طولانی برای مدعای خود دلیل آورده است.

ویراستارها در بازار نشر کشورهای غربی نقش بسیار مهمی دارند. کار آن‌ها تنها هموار کردن نثر و تنظیم کردن علائم سجاوندی نیست. اما یک ویراستار، به مفهوم غربی کلمه، چقدر مجاز است در کار نویسنده دست ببرد؟ رابطه‌ی بین گوردون لیش ویراستار کارهای کارور با ریموند کارور نویسنده از این حیث نمونه‌ای از دست بردن حداکثری است. پس از مرگ کارور، با پیگیری تس گالاکر همسر او دست‌نوشته‌های داستانش (که نام آن «مبتدی‌ها» بود و ویراستار بیش از نصف حجم داستان‌ها را حذف کرد و عنوانش را به «وقتی از عشق حرف می‌زنیم از چه حرف می‌زنیم» تغییر داد) را منتشر کرد و نتیجه خیلی‌ها را حیرت‌زده کرد. بعضی مثل استفن کینگ این میزان دست بردن را حتی کین‌توزانه و سنگدلانه دانستند و بعضی دیگر عنوان کردند داستان‌ها بهتر شده‌اند. روبرت صافاریان از دسته دوم است و حتی نسخه ویراستار را «کاروری»تر می‌داند.

تصحیح متون مختص آثار ادبی کلاسیک نیست. یا لااقل نباید باشد. امروز اگر جمله‌ای به این شکل «[همه‌ی آن‌ها] بطور موذی و آب زیرکاه از او تشویق می‌کردند» به هر ویراستاری بدهید آن را به صورت «او را تشویق می‌کردند» درمی‌آورد. اما اگر این جمله مال صادق هدایت باشد چه؟ در آن صورت چه کسی مجاز است و تا کجا مجاز است این به اصطلاح غلط‌ها را در آثار بزرگان ادبیات معاصر اصلاح کند؟

ویرایش و درست‌نویسی می‌تواند دغدغه افراد زیادی باشد. در این‌جا به معرفی کتاب‌هایی پرداخته‌ایم که هم برای ویراستاران و هم کسانی که درست‌نویسی برایشان اهمیت دارد، مباحث مختلفی را مطرح می‌کنند.