برچسب: سفرنامه

با وجود این‌که یکی از ویژگی‌های اصلی و اصلاً تعریف نان‌فیکشن واقعی بودن محتویات آن است، این روزها دوستداران «ناداستان» علاقه‌ای به واقعیت و پژوهش و این حرف‌ها ندارند. هرچند هم عجیب به نظر برسد، آن‌ها بیشتر به محتوای شخصی علاقه‌مندند. چرا ناداستان (که معادلی فارسی است برای نان‌فیکشن non-fiction) در صنعت نشر ایران آن جایگاهی را ندارد که در کتابفروشی‌های بزرگ خارجی دارد و از پرفروش‌ترین‌هاست؟ چرا ناداستان به سمت روایت‌های شخصی رفته است و نه گزارش‌های دامنه‌دار و تحقیق‌شده؟

در « زیر سقف دنیا » شاید نتوانید نشان دقیقی از جزئیات شهرها، مشابهِ آن‌چه در سفرنامه‌ها یافت می‌شود، بیابید؛ اما طلوعی به‌خوبی می‌تواند شهرها را به زیر سقفِ دنیای خودش بکشد و به آن‌ها شکل تازه‌ای ببخشد. کتاب مشتمل است بر ده متنِ غیرداستانی که ناشر (چشمه) آن‌را در دسته‌ی تتبعات (جستار روایی، مواجهات و مکاتبات) طبقه‌بندی کرده‌است. در هرکدام از این متون، خواننده‌ی تجربه‌ی حضورِ نویسنده در یک شهر از دنیا هستیم. نه با یک‌ سفرنامه‌نویسِ ساده یا یک معمارِ توصیف‌گرِ ساختمان‌ها و فضاهای میراثیِ شهرها، که به‌زعمِ خودِ نویسنده، با مارکوپولوی خورش‌گرِ کور و کر سروکار داریم.

کتاب «از کاپ تا کیپ» از اصول یک سفرنامه‌ی حرفه‌ای پیروی می‌کند. سوژه‌ی کتاب هیجان‌انگیز است: با دوچرخه از سه قاره‌ گذشتن. به خاطر محدودیت ۱۰۰ روزه عنصر تعلیق هم در کتاب وجود دارد. اما در خیلی از سفرنامه‌های ایرانی و حتی سفرنامه‌های دوچرخه‌ای علی‌رغم وجود این دو عنصر باز هم خروجی رضایت‌بخش نیست. چرا که علاوه بر این‌ها رضا پاکروان در کتاب خود از یک ساختار روایی هم بهر برده: ساختار روایی سفر قهرمان.

دوچرخه ماشین نیست. نیروی محرکه‌اش از خود دوچرخه‌سوار می‌آید. حفاظ کابین یک ماشین را هم ندارد. یک فرد دوچرخه‌سوار خواه ناخواه با آدم‌های دور و برش بدون هیچ مرز و هیچ پوششی وارد دیالوگ می‌شود. کاری که عباس رزاقی آن را در یک سفر طولانی انجام داده است: دیدن آدم‌هایی از نوع دیگر و تجربه‌ی هم‌صحبتی با آنان و روایت این برخوردها در یک کتاب. کتابی که علی‌رغم سادگی و بعضی کمبودها خیلی پرانرژی و حال‌خوب‌کن است.

منصور ضابطیان را بیشتر به عنوان نویسنده کتاب‌های سفرنامه‌ای می‌شناسیم، گرچه کار در حوزه‌ مجری‌گری برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی هم چهره آشنایی از او ساخته. پیش از همه این‌ها او روزنامه‌نگار بوده است و با ترکیبی از گزارشگری و ادبیات تاکنون کتاب‌هایی مثل مارک و پلو، مارک دو پلو، برگ اضافی، سباستین، چای نعنا، موآ و بی‌زمستان را در حوزه سفر به چاپ رسانده است. با او درباره سفرنامه‌نویسی گفت‌وگو کردیم.

«نیم‌دانگِ پیونگ‌یانگ» حاصل دو سفر رضا امیرخانی به کره شمالی در سال ۹۷ است. دو سفری که او با تمام تلاشی که می‌کند نمی‌تواند به کنه زندگی در پیونگ‌یانگ پی ببرد. خودش می‌نویسد: «فهمیدم که اگر صد سفر دیگر هم به کشور بروم چیزی بیشتر از این دستم را نخواهد گرفت.» به همین دلیل اسم کتاب را گذاشته نیم‌دانگ از شش دانگِ پیونگ‌یانگ. اما امیرخانی از دل همین پرسه‌زنی‌ها میان مردم عادی شهر تا ملاقات با نفر دوم کره‌ی شمالی، روایت‌ها و تصاویری دارد که پیش از این کمتر شنیده و دیده بودیم. «نیم‌دانگ پیونگ‌یانگ» تلفیقی است از سفرنامه‌نویسی، وقایع‌نگاری و جستارنویسی درباره‌ی کشوری که در قرنطینه‌ی همیشگی است.