برچسب: روبرت صافاریان

راستی، این کتاب یک کتاب آموزشی برای چگونه مستندساز شویم هم محسوب می‌شود! اگرچه هیچ‌جای اثر چنین ادعایی از نویسنده دیده نمی‌شود، ولی ارائه تجربه عملی برای ساخت یک مستند و حتی پرداختن به توضیح و تفسیر برخی ابعاد فیلمسازی مثل تدوین، خواسته یا ناخواسته، «14 آبان روز آتش، گفتگو با انقلاب» را به راهنمای مستندسازان جوان تبدیل می‌کند.

تا یکسال قبل از سال ۵۷ تقریبا هیچکس تصوری از وقوع انقلاب در ایران نداشت. پس از آن ده‌ها کتاب و مقاله درباره علل وقوع این انقلاب و پیامدهایش نوشته شد، نوشته‌هایی که هر کدام تلاش می‌کردند از منظری این رویداد را قابل فهم کنند. در این پرونده سراغ کتاب‌هایی رفته‌ایم که تلاش کرده‌اند تصویری از ماه‌های منتهی به پیروزی انقلاب بدهند. بررسی گذشته می‌تواند درک بهتری از علل تغییرات و نیازهای جامعه بدهد. درکی که بی‌شک در بستر امروز هم برای ما مهم خواهد بود، زیرا که «گذشته چراغ راه آینده است».

ترجمه همیشه حکم یک شمشیر دولبه را داشته. از طرفی خدمتگزار بی‌منتی است که به ما امکان آشنایی با هنر و اندیشه میلیون‌ها انسان متفاوت و مختلف را می‌دهد و از سمت دیگر همیشه در معرض این قضاوت است که آیا واقعا در انتقال معنی و مقصود نویسنده اثر موفق بوده؟

در ایران ترجمه‌های اولین آثار خارجی حتی نقش مهمی در سمت و سوی جهت‌گیری روشنفکرانه و تغییرات جامعه داشتند. از آنجا که اولین گروه تحصیلکردگان فرنگ رفته ایرانی اغلب از فرانسه آمده بودند یا به آن زبان آشنا بودند، عمده آثار ادبی و نقادانه هم از آن زبان ترجمه و باعث شد اولین تفکرات مدرن در ایران شکلی متمایل و همانند آن بخش از اروپا بگیرد.

در یک بررسی کامل از رمان حجیم و 1270 صفحه‌ای رضا براهنی «رازهای سرزمین من» بحث به مسائل زیر کشیده می‌شود: زیاده‌گویی، رئالیسم جادویی، چندصدایی، انقلاب ضد آمریکایی و زبان آذری. روبرت صافاریان در نقد زیر ابتدا به اسکلت داستان و به دست دادن خلاصه‌ای از آ‌نچه در این رمان مفصل می‌خوانید پرداخته است و سپس درمورد بحث‌های عمومی درباره مسائل ذکرشده در بالا نوشته است.

«پژوهش‌های یک سگ» داستانی است از فرانتس کافکا از زبان یک سگ. گفتیم داستان، اما این واقعاً یک سوال است که این متن آیا متنی است فلسفی یا قطعه‌ای ادبی یا یک داستان؟ سوالی که هسته‌ی اصلی نقد مفصل روبرت صافاریان را هم تشکیل می‌دهد. و شاید سوال خود کافکا هم بوده. چون این متن یکی از آن دست‌نوشته‌هایی است که کافکا وصیت کرده بود ماکس برود دوستش آن‌ها را بسوزاند. و البته ماکس برود، به نفع بشریت، به وصیت دوستش عمل نکرد. ناشر به همراه متن «پژوهش‌های یک سگ» دو مقاله نظری هم درباره آن به قلم راینر نگله و آرون شوستر به چاپ رسانده است. دومین بخش از سه بخش نقد زیر درباره این دو مقاله است.

پیشرفت و تکامل سریع هوش مصنوعی خیلی‌‌ها را خوشحال و بعضی را هم نگران کرده است. آیا به واقع هوش مصنوعی می‌تواند جای مغز انسانی را بگیرد؟ تکلیف مشاغل آدم‌ها چه می‌شود؟ این روزها ChatGPT و پاسخ‌گویی متحیرکننده آن به سوالات کاربر، پرسش‌هایی را هم در زمینه آینده ادبیات (و هنر) برانگیخته است. در این پرونده سراغ رابطه چت جی‌پی‌تی و هوش مصنوعی با ادبیات رفته‌ایم.

اینکه کامپیوترها بتوانند داستان بنویسند خیلی ایده وحشتناکی است؟ پس خلاقیت و هوش منحصر به فرد انسانی چه می‌شود؟ اما اگر نگاهی کنید به کلیشه‌های داستانی، کلاس‌های آموزش داستان‌نویسی یا فیلمنامه‌نویسی، نطق‌های انتخاباتی، بیانیه‌های انقلابی یا متن‌های مراسم ختم همه آن‌ها هم از کلیشه‌هایی پیروی می‌کنند که یک ماشین بهتر از یک انسان می‌تواند آن‌ها را از مجموع اطلاعاتی که دریافت کرده طبقه‌بندی و دوباره تولید کند. اگر خیلی حیرت می‌کنیم که چطور یک روبوت می‌تواند بنویسد، به این خاطر است که تحت تاثیر ایده‌ی رمانتیک «هنرمند به عنوان انسانی نابغه» انتظار داریم هر داستانی و هر نوشته‌ای که عرضه می‌شود، کار نابغه‌ای یگانه باشد، در حالی که واقعیت این است که اکثر محصولات ادبی محصول به‌کارگیری استادانه‌ی قالب‌ها و قواعد و کلیشه‌ها و ژانرها هستند.

زمان نوشته شدن دو رمان «همسایه‌ها» (احمد محمود) و «نخل و همسایه‌ها» غائب طعمه فرمان) به هم نزدیک است. اولی ایرانی است و به زبان فارسی و وقایعش در خوزستان می‌گذرد و دومی عراقی است و به زبان عربی و وقایعش در یکی از محلات فقیرنشین بغداد می‌گذرد. اما تفاوت‌های بین دو رمان هم زیاد است. یادداشت روبرت صافاریان بر «نخل و همسایه‌ها» از این مقایسه شروع می‌کند و سپس بر خود رمان عراقی متمرکز می‌شود.