برچسب: رمان ایرانی

تم اصلی رمان تخم شر تضادی‌ است بین کششی به زندگی عادی ــ مثل همه ــ و یک جور آرمان‌خواهی یا حقیقت‌جویی یا تردید یا هرچه می‌خواهیم اسمش را بگذاریم. آدم‌هایی که در این رمان می‌بینیم روشنفکران و کتاب‌خوان‌های مملکت‌اند که بیشترشان از فضای سنتی شهرستانی به تهران آمده‌اند و در کشمکش‌اند میان چیزهایی که می‌خوانند و ضرورت‌های مالی و غریزی زندگی. کتاب خواندن زیاد برای هیچ‌یک رستگاری به بار نمی‌آورد. سهراب نمونه‌ی اعلا و افراطی این وضعیت است، اما دیگران هم گلی به سر خودشان یا جامعه نمی‌زنند.

در جایی از داستان می‌خوانیم: «دریا همه چیز و همه کس آن‌ها بود. مادر بود وقتی تب می‌کردند و نیاز به مراقبت و درمان داشتند؛ پدر بود وقتی نیاز به نان و آب داشتند؛ معشوق بود وقتی نیاز به عشق‌ورزی داشتند؛ دوست و محرم راز بود وقتی نیاز به محبت و دلداری داشتند. هر چند از او حساب هم می‌بردند. از او تا سر حد مرگ ترس داشتند.»
این چند سطر فشرده‌ای از داستان «باد نوبان» و در سطحی دیگر فشرده‌ای از زندگی مردمان بخش‌هایی از جنوب ایران است. ملک‌پور می‌کوشد تفسیری بر این پاراگراف بنویسد.

شهرت این رمان تا جایی است که غالباً عباس معروفی را با «سمفونی مردگان» می‌شناسند، همان‌طور که احمد محمود را با «همسایه‌ها» و هوشنگ گلشیری را با «شازده احتجاب» و غلامحسین ساعدی را با «عزاداران بیل». نویسنده نقد دلیل ماندگاری «سمفونی مردگان» را در پیوند آن با کهن‌الگوها و اسطوره‌های زنده در حافظه جمعی ایرانی می‌داند و اعتقاد دارد دو عنصرِ زمان و راوی؛ و دو چارچوبِ اسطوره و تاریخ؛ یک فضایِ خیالی می‌سازند که روایت را فراتر از خط داستانی‌اش می‌برد.

جانِ غریب داستانی واقعی است و در عین حال داستانی است که انگار بیرون از واقعیت روزمره ما جریان دارد و در فضایی وهمی می‌گذرد. کارویژه این داستان احضار اوهام و اشباح پرسه‌زننده در آن به دنیای واقعی است. انکار و پاک کردن گذشته با بی‌نام و نشان کردن آن، واقعیت گذشته را مه‌آلود کرده و شکلی وهمی به آن داده است. نویسنده جانِ غریب در صدد روبه‌رو کردن خواننده با آن گذشته منتشر شده در امروز است: آزاد، شخصیت اصلی داستان که سرنوشت غریبی دارد نمی‌تواند آن گذشته را فراموش کند؛ نویسنده جانِ غریب ما را به دنیای او دعوت می‌کند.

در دنیایی که کتاب‌های فانتزی همه‌جا را پر کرده‌اند و هر روز یکی از یکی جذاب‌تر روانه‌ی بازار می‌شوند، کمتر نوجوانی به سراغ کتاب‌های تاریخی می‌رود، مگر اینکه واقعاً شیفته‌ی تاریخ باشد. اما به نظر می‌رسد مرز آمده تا این پیش‌فرض را به هم بزند و دل هر نوجوانی را به دست بیاورد. چیزی که بیشتر از همه باعث می‌شود مرز را یک کتاب موفق بدانیم نه تاریخی بودن و نه عاشقانه بودن آن، که هنر نویسنده و تصویرگر در خلق این اثر است.