برچسب: داستایوسکی

داستایفسکی نازنین را سال 1886، بعد از نوشتن بیشتر آثار درخشانش و پنج سال قبل از مرگش نوشت. نازنین نه از روی خام دستی، که اتفاقاً آگاهانه به شکلی نوشته شده که با دیگر آثار نویسنده فرق داشته باشد. انگار اینچنین نوشتن – به زمان نوشته شدن نازنین دقت کنیم: حدود 150 سال قبل – باری بر دوش داستایفسکی بزرگ بوده که باید بر زمین می‌گذاشته. داریم درباره زمانی صحبت می‌کنیم که شنیدن صدای فکر راوی با تغییر ناگهانی زمان، مکان و اتفاقات قصه بدون هیچ پیش زمینه‌ای، برای نویسنده عملی نوآورانه بود. داستایفسکی اما، پیش از مرگ این ریسک را کرد.

باید اعتراف کرد که داستایفسکی قدیس نبود. خیلی بدقلق بود و کلی عادات بد داشت. داستایوفسکی از داستان واقعی پیر فرانسوا لاسنر، قاتل جنتلمن و جذابی الهام گرفت که محاکمه‌اش نقل محافل پاریس در دهه 1830 بود و داستان زندگی او را به یکی از تاثیرگذارترین گناهکاران ادبیات تبدیل کرد: راسکولنیکوف، شخصیت اصلی جنایت و مکافات. اما داستایفسکی که به خاطر جرمی غیرخشونت آمیز با صاحبان قدرت به مشکل خورده بود، چگونه رمانی نوشت که از ما می‌خواهد مدت زیادی را در ذهن یک قاتل سپری کنیم؟ همه این‌ها تم اصلی کتاب شگفت‌انگیز «گناهکار و قدیس» نوشته کوین بیرمنگام است که تکوین داستان راسکولنیکوف را با زندگی واقعی همزادش، لانسر در هم می‌آمیزد.

امسال دویستمین سالگرد تولد داستایفسکی بود. درباره او هنوز کتاب‌های متعددی منتشر می‌شوند. تحلیلی بر آثار او از زوایای جدید، نکته‌های مغفول‌مانده‌ای از زندگی او، و اسناد و مدارک. در این پرونده سه کتاب درباره داستایفسکی را که اخیراً منتشر شده‌اند بررسی کرده‌ایم. «داستایفسکی، جدال شک و ایمان» که بیوگرافی کلاسیک ای‌اچ کار درباره اوست، «پوست دربرابر پوست» که تحلیلی درباره رمان «جنایت و مکافات» است و «استنطاق» که مجموعه بازجویی‌های داستایفسکی در زندان تزار را دربردارد.

فیودور داستایفسکی با چشم‌هایی که با چشم‌بند پوشانده شده‌اند به تیر چوبی بسته شده و منتظر است جوخه سربازان ماشه‌ها را بچکانند و عمر او در 28 سالگی خاتمه یابد. اما در آخرین لحظه پیک از راه می‌رسد و خبر می‌دهد تزار محکومین را بخشیده است. حالا او باید چهارسال به زندان سیبری برود و مدتی را  هم در تبعید بگذراند. همه می‌دانند که این واقعه در شخصیت داستایفسکی و افکارش تاثیر عمیقی گذاشت. اما داستایفسکی جوان چطور از خودش دفاع کرده بود؟ کتاب کوچک و کم‌حجم «استنطاق» مجموعه نامه‌های دفاع و برگه‌های بازجویی است و چیزهایی درمورد داستایفسکی به ما می‌تواند بگوید.

«پوست در برابر پوست» پر است از اطلاعاتی درباره شرایط خلق رمان «جنایت و مکافات»، روزگار نگارش و انتشار آن، و تفسیرهای متنوعی که طی دهه‌های متوالی از آن به عمل آمده است. اما نویسنده یادداشت معتقد است جای یک چیز در این میان خالی است: نقد و نظر خود نویسنده کتاب و دیدگاه امروزین به این اثر کلاسیک قرن نوزدهمی. نگاه انتقادی در کتاب جایش خالی مانده است.

در آخرین صفحات رمان جنایت و مکافات رودیون رومانوویچ راسکولنیکف قهرمان داستایوسکی رویایی می‌بیند. رویای یک بیماری همه‌گیر که از آسیا آمده. اما این رویا در این‌جای رمان چه می‌کند؟
معدود بازماندگان این بیماری «پاک و برگزیده هستند تا نسل جدیدی از مردم و یک زندگی جدید را شروع کنند». تصویری که این رویا از جامعه ارائه می‌دهد، حتی از تفسیر نویسنده از پترزبورگ در اوایل رمان هم مهلک‌تر است. مطمئناً این رویا، ابراز افراطی ذهن راسکولنیکف نیز هست. او تا پایان رمان، پیچیده و متناقض باقی مانده است.