برچسب: تئاتر

دیوید ممت ۷۳ ساله؛ یکی از بزرگترین نمایشنامه‌­نویسان عصر حاضر است که از آثار برجسته او می­‌توان به نمایشنامه‌­های «گلن گری گلن راس»، «زندگی در تئاتر»، «اولئانا» و… اشاره کرد. بیشتر نمایشنامه‌­هایی که ممت می­‌نویسد جنجالی، تاثیرگذار و برگرفته از جریان­‌های روز جامعه‌­اند. نشر چشمه، در یازدهمین جلد از مجموعه «جهان تازه نمایش» به سراغ این نویسنده برنده جایزه پولیتزر رفته و چهار نمایشنامه کمتر شناخته شده از او را با ترجمه بهرنگ رجبی در قالب یک کتاب عرضه کرده است.

امیررضا کوهستانی، کارگردان تئاتر و نمایشنامه‌­نویس جوانی است که خیلی زود توانست نامش را به عنوان یکی از کارگردان‌­های برتر تئاتر کشور مطرح کند؛ تا جایی که اگر اجرای جدیدی روی صحنه ببرد با هجوم علاقه‌­مندان روبرو خواهد شد. نشر چشمه در اولین مجموعه­‌ای که از آثار کوهستانی چاپ کرده؛ به سراغ دو نمایشنامه­‌ی قدیمی و اولیه او یعنی قصه­‌های درگوشی و رقص روی لیوان‌­ها رفته که شاید شهرت نمایشنامه­‌های متاخر او را نداشته باشند؛ ولی هر دو در شناساندن کوهستانی به جامعه هنری ایران و حتی جهان، بسیار موثر بوده­‌اند.

شوخی، خشونت و اندوه. این‌ها سه عنصری هستند که در نمایشنامه‌های مارتین مک‌دونا تکرار می‌شوند. بعضی منتقدان در توصیف نمایش‌های او از «یک سطل خون» صحبت می‌کنند که روی صحنه پاشیده می‌شود؛ هرچند خیلی مواقع باعث خنده است. نمایشنامه‌های او در عین طنزآمیز بودن اندوه‌ناک هم هستند و تقریبا همگی گستاخانه و پرده‌درانه و درحال تمسخر بعضی ارزش‌های کاملاً پذیرفته‌شده‌ی دوران. بعضی از منتقدانش هم اعتقاد دارند که مک‌دونا همین فضای متفاوت را به یک کلیشه‌ی دیگر تبدیل کرده است و در هر اثر همان را تکرار می‌کند. با این حال مک‌دونا در تئاتر معاصر نامی مهم است. طرفداران زیاد خودش را دارد و البته مخالفینی هم دارد.

ملکه زیبایی لی‌نِین که سال ۱۹۹۶ نوشته شد، نمایشنامه‌ای از سه‌گانه لی‌نین مارتین مک‌دونا و نخستین موفقیت بزرگ او در تئاتر بریتانیاست. نمایشنامه روایتِ زندگی سه نسل است. سه نسل از آدم‌هایی که هر کدام دیدگاه خود را نسبت به زندگی در ایرلند دارند. مورین دختر چهل ساله‌ای است که با عشق مواجه شده و می‌خواهد از ایرلندِ ساکن و راکد برود اما بدون او چه کسی از مادر مواظبت کند؟ بعد از این همه سال مک‌دونا هنوز این نمایشنامه را بهترین کار خودش می‌داند: «ملکه زیبایی لی‌نین تا ابد اثر محبوب من خواهد ماند. وقتی درست اجرا شود غمی در انتهای آن وجود دارد که من عاشقش هستم.»

شوخی، خشونت و اندوه. سه عنصر مهم در دنیای نمایش‌هایی که مارتین مک‌دونا می‌نویسدشان. مک‌دونا در این مصاحبه از تغییراتی می‌گوید که در این دو دهه‌ای که از موفقیت اولین نمایشنامه‌اش گذشته، در حرفه و عقایدش به وقوع پیوسته است. مک‌دونا ایرلندی‌الاصل است اما در لندن بزرگ شده. گزارشگر آیریش تایمز ایرلند، مصاحبه‌اش با او را به شکل یک روایت پیوسته تنظیم کرده و آن را با اشاره به چاقویی آغاز کرده که حین مصاحبه دست مک‌دونا دیده. نمایشنامه‌نویسی که آثارش پر است از خشونت‌های ناگهانی و کارتونی، با یک چاقوی میوه‌خوری در دست پیش‌بینی‌ناپذیر به چشم می‌آید!

شخصیت‌های مک دونا، بی‌پرده‌اند، بی‌ادبند، هیچ قید و بند آشنایی را نمی‌پذیرند، به راحتی به ارزش‌های کنده‌کاری‌شده بر روح جمعی ما توهین می‌کنند، غافلگیرمان می‌کنند، از این که بترسیم، نمی‌ترسند، از این که شوکه شویم، باکی ندارند و از این که بهمان بر بخورد، شاید اتفاقاً خوشحال می‌شوند! نمایشنامه مرد بالشی، نمونه‌ای دقیق از توصیفات بالاست.

کار در مورد عدم امنیت شغلی است. در مورد کارمندی در آستانه­‌ی ارتقای شغلی در شرکتی بزرگ و معتبر. جوزف هلر در کار با طنزی ظریف و گزنده از خودسانسوری می­‌گوید؛ از مطیع بودن، این‌که در نهایت باید بین ایده‌­آل­‌ها و واقعیت یکی را برگزید، باید فشارها و تحقیر شدن‌­ها را با لبخند پذیرفت، باید بدل به تکه چوبی مودب و حرف گو‌ش‌­کُن شد، چرا که اولین اعتراض می‌­تواند آخرین اعتراض باشد؛ چرا که ده‌­ها نفر پشت در شرکت، منتظر همین جایگاه فعلی کارمندان هستند.

بازنمایی بی‌پروای خشونت، نقد صریح سیاست و تآتر شقاوت این‌بار با استفاده از حضور نویسنده‌ی خوش‌نام دانمارکیِ ادبیات کودکان. مارتین مک دونا این یاغیِ بریتانیایی چه خیالی در سر دارد؟
برای مک‌دونا انگار که هیچ محدودیتی وجود ندارد. او صدایش را از چارلز دیکنز، که زمانی از به‌کارگیری کودکان در معادن شِکوه کرده بود، هم بلندتر می‌کند. در یک نمایشنامه خیلی خیلی خیلی سیاه!

درام‌شناسان هنریک ایبسن را هم‌سنگ سوفوکل و شکسپیر می‌دانند و ایبسن خود «اردکِ وحشی» را نقطه‌ی عطفی در سیرِ درام‌نویسی‌اش می‌انگارد و حالا منوچهر انور یازده سال بعد از انتشار ترجمه‌اش از «عروسکخانه» به سراغ کار دیگری از ایبسن رفته است. مثلثی که نشان‌گر اهمیت کتاب منتشرشده در زبان فارسی است.