راستی، این کتاب یک کتاب آموزشی برای چگونه مستندساز شویم هم محسوب می‌شود! اگرچه هیچ‌جای اثر چنین ادعایی از نویسنده دیده نمی‌شود، ولی ارائه تجربه عملی برای ساخت یک مستند و حتی پرداختن به توضیح و تفسیر برخی ابعاد فیلمسازی مثل تدوین، خواسته یا ناخواسته، «14 آبان روز آتش، گفتگو با انقلاب» را به راهنمای مستندسازان جوان تبدیل می‌کند.

تا یکسال قبل از سال ۵۷ تقریبا هیچکس تصوری از وقوع انقلاب در ایران نداشت. پس از آن ده‌ها کتاب و مقاله درباره علل وقوع این انقلاب و پیامدهایش نوشته شد، نوشته‌هایی که هر کدام تلاش می‌کردند از منظری این رویداد را قابل فهم کنند. در این پرونده سراغ کتاب‌هایی رفته‌ایم که تلاش کرده‌اند تصویری از ماه‌های منتهی به پیروزی انقلاب بدهند. بررسی گذشته می‌تواند درک بهتری از علل تغییرات و نیازهای جامعه بدهد. درکی که بی‌شک در بستر امروز هم برای ما مهم خواهد بود، زیرا که «گذشته چراغ راه آینده است».

جامعه نگاری عهد قاجار کتاب مفرحی است. از آن دست کتاب‌ها که می‌شود از اول تا به آخر خواند – یا به سیاق تفال از هرکجایش شروع به خواندن کرد. «مُرقع» ی است از این نقل قول و آن سند و منِ خواننده‌ی عامِ عوام را خوش می آید اما کاش کتاب کدیور مقدمه نمی‌داشت یا مقدمه‌ی فروتنانه‌تری می‌داشت. وقتی نویسنده خود آگاه است که کتابش گوشه‌هایی از حیات سیاسی و اجتماعی تاریخ قاجار را به‌گونه‌ای بی‌نظم‌ونسق و ناروشمند کنار هم قرار داده است، چرا اسم کتاب را گذاشته است جامعه‌نگاری؟

دورفمن در شکستن طلسم وحشت با روایتی چندلایه، روند محاکمه قضایی ژنرال پینوشه در لندن را از لحظه اعلام خبر دستگیری غیرمنتظره‌اش در سال ۱۹۹۸ پیگیری می‌کند. این پیگیری در نهایت فراتر از یک گزارش ژورنالیستی می‌رود.

خوانندگان فارسی‌زبان شبشتین را با دومین كتابش، «انقلاب‌های 1989» می‌شناسند. «دوازده روز» كتاب اول این نویسنده است كه در آن با تلفیق تاریخ‌نگاری و شگرد‌های داستان‌نویسی روایتی جذاب از انقلاب 1956 مجارستان به دست داده است. ما كه در ایران زندگی می‌كنیم عموماً مجارستان را ذیل كشورهای اروپای شرقی رده‌بندی می‌كنیم، حال‌آن‌كه مجارها خوش دارند خود را در پیوند با اروپای غربی ببینند و از نظر جغرافیایی هم در اروپای مركزی قرار دارند. مجارها میانه‌ی خوبی با روس‌ها ندارند. روس‌ها یک بار در قرن نوزدهم به اتریشی‌ها كمک كردند و باعث شدند اولین انقلاب‌شان شكست بخورد و یک بار هم بدون كمک اتریشی‌ها دومین انقلاب‌شان را شكست دادند.

این روزها، مثل همه‌ی دوره‌های پرتلاطم تاریخی، جوَ جامعه به شدت هیجان‌زده است، و هیجان در این‌جا کلمه‌ی دیگری است برای احساسات. ستایش شجاعت، بیان اندوه از نامردمی‌ها، یاس، امیدواری، احساس ناتوانی و زبونی و احساس قدرت، ترس، همدلی، انزجار، خشم، نفرت و … برای نویسنده این یادداشت پرسشی پیش آمد که چرا رویدادهای مشابهی در زمان‌های نه چندان دور به احساساتی این اندازه تند دامن نزده‌اند، مثلاً احساس ما نسبت به حرف زور، نسبت به بی‌عدالتی، نسبت به شجاعت، چرا با گذر زمان تغییر می‌کند. احساسات ما تابعی از شیوه‌ی فهم ما و دیدگاه‌های اخلاقی ما هستند. اما آیا خود احساسات همیشه همان بوده‌اند که هستند؟

دیکتاتورزدگی از آن بلاهای صعب‌العلاجی است که دست‌کم یک‌بار گریبان هر کشوری را گرفته. کتاب «زیر تیغ ستاره جبار» داستان از چاله درآمدن و به چاه افتادن است. روایت آشنای فرار کردن از استبداد که فرمول خاص و زمان زیاد می‌برد. نویسنده از حقه خوردن و گمراه شدن می‌گوید از سال‌ها خفقان و تحقیر و فشار، از خشم، ترس و ناآگاهی که خوراک مارهای دوش دیکتاتورهاست و از استقامت و امید که تنها سلاح مردم بی‌پناه است.

امید علیه امید شرحی است

در این نامه‌ها با دهخدای جوانی روبه‌رو می‌شویم که گاه ضعیف‌النفس و گاه قوی است. چنین به نظر می‌رسد که زود ناامید می‌شود، اما تا امکانی برای کار و نشر روزنامه پیدا می‌شود، فعال می‌شود و زندگی از سر می‌گیرد. کل این دوران تبعید در پاریس و ایوردون یک سال بیشتر طول نمی‌کشد. در این مدت سه شماره از صور اسرافیل منتشر می‌شود. تصویر این سه شماره در اینترنت یافتنی است. هر شماره هشت صفحه است و شامل نوشته‌هایی که پشت سر هم ردیف شده‌اند. انسان حیرت می‌کند انتشار همین هشت‌صفحه‌ای‌ها با چه مصیبتی میسر می‌شده است و چه تاثیر شگرفی از خود به جا گذاشته است.

تاریخ بی خردی شرح زوال