آلگرداس گریماس، نشانه‌شناس و پژوهش‌گر فرانسوی در تکمیل و پیشبرد آرای محققان پیشینِ روایت‌شناسی، به خصوص ولادیمیر پراپ، برای مرحله گذار قهرمان به سمت انجام عمل قهرمانانه از مراحل میانی قصه، حد فاصلی برای جهان واقعی و جهان فراواقعی درنظر می‌گیرد و انجام عمل قهرمانانه توسط قهرمان را در فضای فراواقعی متصور می‌شود و نظریه خود را بر ساختار داستان‌های شفاهی پایبند می­‌کند؛ درگاه خانه یا هزار توی داستان پیرانزی با تالار‌های متعدد و اقیانوسی زیر آن و دهلیزها و مجسمه‌ها، حکم این مرز میان جهان واقعی و جهان فراواقعی را دارد.

بسیار درمورد دن کیشوت شنیده و خوانده‌ایم. چه مثال‌هایی که از او در زندگی روزانه‌ی خود نیاورده‌ایم. حتی پدیده‌ی کیشوتیسم را از منظر روانشناسی و جامعه‌شناسی مطالعه‌ کرده‌ایم. به‌هرحال دن کیشوت الهام‌بخش کارها، دیدگاه‌ها و نوآوری‌های زیادی بوده است. شاید شما هم ابتکاراتی در این زمینه داشته باشید که ما از آن بی‌خبریم. شاید هم دوست‌ داشته باشید مثل ما مطالبی چند از منظرهای مختلف را در مورد این شوالیه‌‌ی ماجراجو بخوانید؛ به‌‌خصوص که به نظر می‌رسد دیدن آثاری از نقاشان معروف که از داستان و شخصیت دن کیشوت الهام گرفته‌اند برایتان جالب و دلپذیر باشد. پس با ما همراه شوید تا بار دیگر سراغ دن کیشوت و پیاده‌نظام ساده‌لوحش سانچو برویم و کشمکش‌های آن‌ها را در ادبیات و هنرهای تجسمی دنبال کنیم.

همیشه چیزی مشترک بین نویسندگان شرقی، کسانی که در هیاهوی گریزناپذیر خاورمیانه زیسته‌اند، وجود دارد. چیزی دعوت‌کننده که ما را به همدلی و التیام زخم‌های مشترک فرا می‌خواند. آخرین انار دنیا، نوشته‌ی نویسنده‌ی کرد بختیار علی نیز از این قاعده مستثنا نیست. به‌ویژه وقتی در لابه‌لای سطرهای کتابش با مفاهیمی چون بی‌سرزمینی، زشتی جنگ و عشق روبه‌رو می‌شویم.

بیابان تاتارها از آن دست رمان‌های در جستجوی معنای اگزیستانسیالیستی است که قهرمانانش همواره در مسیری بین اراده‌ی آزاد و پوچ‌گرایی سرگردانند و دائما در تصورات امیدوارانه و ناامیدانه‌ی خود تاب می‌خورند. بنابراین اگر به دنبال کتابی سرزنده هستید که شما را حسابی بربیانگیزد، به نظرم اصلا سراغ بیابان تاتارها نروید چون اساسا قرار نیست که ما از تماشای صحرای بی‌آب و علف تاتارها و زندگی در دژ باستیانی با آن دیوارهای دلگیر زردرنگ لذت ببریم. به عبارتی دیگر، این داستان کسالت‌بار است چون دینو بوتزاتی می‌خواهد چنین باشد.

رمان «قاشق‌هایمان را از فروشگاه وولورت خریدیم» مملو است از نقاش‌ها و مجسمه‌سازها و هنرمندها. اما این رمانی درباره‌ی هنر نیست، درباره‌ی زندگی معمولی و دشواری‌هایش است، درباره‌ی فقر، گرسنگی و خانه‌به‌دوشی. دومین رمان باربارا كامینز ارزش خواندن را دارد و حتی بیش از آن – خواندن‌اش لازم است –  به‌خصوص برای آن دسته از مخاطبان كه ده، صد، یا هزار كتابی كه «باید» خواند را خوانده‌اند، یا بایدی توی كارشان نیست و مثل سوفیا اهل تجربه كردن هستند.

«پژوهش‌های یک سگ» داستانی است از فرانتس کافکا از زبان یک سگ. گفتیم داستان، اما این واقعاً یک سوال است که این متن آیا متنی است فلسفی یا قطعه‌ای ادبی یا یک داستان؟ سوالی که هسته‌ی اصلی نقد مفصل روبرت صافاریان را هم تشکیل می‌دهد. و شاید سوال خود کافکا هم بوده. چون این متن یکی از آن دست‌نوشته‌هایی است که کافکا وصیت کرده بود ماکس برود دوستش آن‌ها را بسوزاند. و البته ماکس برود، به نفع بشریت، به وصیت دوستش عمل نکرد. ناشر به همراه متن «پژوهش‌های یک سگ» دو مقاله نظری هم درباره آن به قلم راینر نگله و آرون شوستر به چاپ رسانده است. دومین بخش از سه بخش نقد زیر درباره این دو مقاله است.

معانی و تفاسیر مختلفی از «پیرمرد و دریا» برداشت شده. بعضی می‌گویند این داستان بلند، تمثیلی شخصی از همینگوی به عنوان نمادی از هنرمند و پیکار دائمی‌اش با هنر و منتقدین هنر است، عده‌ای دیگر برش کوچکی از ماهیت زندگی را در این داستان می‌بینند. برای بعضی راوی بحران سن و ناتوانی جسمی است و بعضی هم روح مسیحی و سمبل‌های مسیحیت را دنبال می‌کنند. از دلایل موفقیت چنددهه‌ای «پیرمرد و دریا» همین قابل تفسیر بودن آن برای همه است. هرکس در آن چیزی می‌یابد جدای از آن‌چه دیگری یافته.

کتاب «جنگ» تمام مختصات سبک سلینی را دارد: راوی اول شخص، ضد پیرنگ، زبان آرگو و فضای گروتسک. بی‌نهایت تلخ و هم‌زمان خنده‌دار. فردینانِ‌اش هم مثل همه‌ی فردینان‌های دیگر سلین خودآگاه است. پشت جلد كتاب نوشته شده است: برخی منتقدان معتقدند كه اين رمان از ديگر شاهكار سلين يعنی «سفر به انتهای شب» نيز بزرگ‌تر است. ممکن بود اگر سلين دست‌نوشته‌های «جنگ» را گم نمی‌کرد و از سر صبر آن‌ها را بازنويسی می‌كرد، می‌توانست رمانی سترگ‌تر از «سفر…» بنويسد؛ اما «جنگ» چنان كه هست، رمانی تمام‌عیار نیست، چهل تكه‌ای است، گیرم از حریر و دیبا، و حقیقتاً از حریر و دیبا.

زمان نوشته شدن دو رمان «همسایه‌ها» (احمد محمود) و «نخل و همسایه‌ها» (غائب طعمه فرمان) به هم نزدیک است. اولی ایرانی است و به زبان فارسی و وقایعش در خوزستان می‌گذرد و دومی عراقی است و به زبان عربی و وقایعش در یکی از محلات فقیرنشین بغداد می‌گذرد. اما تفاوت‌های بین دو رمان هم زیاد است. یادداشت روبرت صافاریان بر «نخل و همسایه‌ها» از این مقایسه شروع می‌کند و سپس بر خود رمان عراقی متمرکز می‌شود.

جورج اورول، داستان مزرعه حیوانات