بی‌ تا

درختان ایستاده می‌میرند

بی‌تا، با عنوان فرعی درخت‌ها ایستاده می‌میرند، کتاب زندگی‌نامه بی‌تا فرهی بازیگر شناخته شده سینما است.
کتاب را می‌توان یک خودزندگی‌نامه به حساب آورد، یعنی یک روایت اول شخص، گویا که فرهی خود ماجرای زندگی‌اش را نوشته باشد اما کتاب به قلم یاسمن خلیلی‌فرد است و یکسال بعد از درگذشت زودهنگام فرهی نوشته شده.

نوشتن خودزندگی‌نامه به قلم شخصی دیگر کتاب را در دسته‌ای قرار می‌دهد که شیوه مستند روایتی دارند، یعنی درعین حال که می‌دانید با یک زندگی‌نامه واقعی روبه‌رو هستید، آن را در بستری با روایت داستانی می‌خوانید، و این شیوه به ارتباط بیشتر مخاطب و تأثیرگذاری نوشته کمک می‌کند‌.

به گفته خلیلی‌فرد، بی‌تا فرهی در زمان حیات قصد نوشتن زندگی‌نامه‌اش را داشت و مشورت‌هایی از او گرفته بود اما به دلایلی ازجمله شاید خستگی ناشی از بیماری آن را انجام نداد. خلیلی‌فرد یک‌ماه پس از درگذشت فرهی، به خواسته دختر او این کار را آغاز کرد.
نویسنده برای نوشتن زندگی‌نامه از همراهی مهسا قریشی (دختر فرهی)، مصاحبه با دوستان و آشنایان و خاطرات خودش در طی دوستی چندساله با فرهی بهره برده است. البته سابقه داستان‌نویسی نویسنده در شیوایی و روانی نوشته موثر بوده است.

خواندن زندگی‌نامه افراد مشهور همیشه جذاب بوده است گرچه به دلایلی مانند عدم تمایل به بیان مسائل شخصی زندگی در ایران چندان مورد استقبال قرار نگرفته. اما زندگی‌نامه فرهی روشن و بی‌پرده‌پوشی نوشته شده. فقط درباره فعالیت هنری او نیست بلکه از آشنایی با مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌هایش شروع می‌شود، از اینکه در چطور خانواده‌ای به دنیا آمده، از انتخابش به عنوان ملکه جهانگردی در سال ۱۳۵۱، از ازدواج زودهنگامش در ۱۶سالگی با مدیر موسسه چاپ و نشر کیهان، از بریدن‌ها، رفتن‌ها، مرگ‌ها و بیماری‌ها، و البته فعالیتش به عنوان بازیگر.

شاید اغلب ما تصویری که از بی‌تا فرهی در ذهن داریم همان مهشید فیلم هامون است، زنی سانتی‌مانتال با غرور و سردی خاص خود، اما در کتاب پشت پرده مشکلات و دست‌اندازهای فعالیت بازیگری او را هم می‌فهمیم و تلاش‌های او برای عشقش به بازیگری و خلق شخصیت‌های زن متفاوت در سینمای ایران، که هیچوقت به قدر تلاشش جایزه‌ای به او داده نشد.

کتاب علاوه بر آشنایی با یکی از هنرمندان زن مطرح سینمای ایران، تلاش‌های زندگی زنی را نشان می‌دهد که در خلال فرازوفرودهای زندگی شخصی و اجتماعی‌اش کوشیده شخصیتی مستقل و پیشرو داشته باشد. داستان زندگی فرهی بخش دیگری از زندگی دشوار او را نشان می‌دهد که در پس تصویر سینمایی که از او داشتیم، پنهان مانده بود.
در کتاب دنیای درونی فرهی را می‌شناسیم، عشق و علاقه‌اش به مادر و دخترش، اعتقادش به معجزه که یکبار او را از یک بیماری صعب‌العلاج نجات داد و فروپاشی‌اش روحی‌اش که او را تا پای مرگ کشاند.

مستندات افزوده شده به کتاب که لابه‌لای فصل‌ها قرار گرفته‌اند به جذابیت کار اضافه کرده‌اند، آنها هم شامل عکس‌هایی از آلبوم شخصی فرهی از کودکی تا نقش‌های سینمایی‌اش هستند و هم دستنوشته‌هایی از دلنوشته‌های شعرگونه او.

یاسمن خلیلی‌فرد متولد ۱۳۶۹ در تهران است. او دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته سینماست و سال‌ها در حوزه نقدنویسی فعال بوده.
خلیلی‌فرد در حیطه ادبیات داستانی هم چندین کتاب نوشته ازجمله «یادت نرود که»، «انگار خودم نیستم» و «بنفش مایل به لیمویی».
سابقه دوستی چندین ساله و علاقه شخصی‌اش به بی‌تا فرهی و سابقه‌اش در ادبیات داستانی زمینه‌ساز پیشنهاد نوشتن کتاب بی‌تا شده است.

کتاب بی‌تا که توسط نشر نظر به چاپ رسیده، در اولین سال درگذشت این هنرمند طی مراسمی در کتابفروشی راوی با حضور خانواده، همکاران هنری و علاقمندان به او رونمایی شد.

بخشی از کتاب

پکی به پیپش زد: «می‌دونی که قریشی چقدر دوستت داره؟»
می‌دانستم. دوستم داشت. آدم‌ها می‌توانستند همدیگر را دوست داشته باشند و در عین حال یکدیگر را ویران کنند. قریشی من را ویران کرده بود. زندگی مشترکمان دچار حفره‌هایی شده بود که نمی‌دانستم چگونه باید پرشان کنم؟ آیا اصلا میلی به پر کردن آن حفره‌ها داشتم؟ نکند از هم سیر شده بودیم؟ بله. از او سیر شده بودم.

به نشانه تأیید سر تکان دادم که یعنی می‌دانم دوستم دارد. گفتم: «دوستم داره ولی انگار دلش میخواد من رو هم مثل دارایی‌هاش تصاحب کنه. الانم با کارهای جدیدش انگار قصد داره ادبم کنه یا مدام تحریکم کنه که همیشه نگران باشم. من دوست ندارم با تحریک شدن حسادتم توی این زندگی بمونم.»