در پی انتشار ویروس کووید 19 مسایل فلسفی متعددی مطرح شد از جمله مسئله تلفیق علم و فلسفه همزمان بود یعنی چگونه یک چیز منتشر می‌شود و چگونه پایان می‌گیرد. هرچند پس از یک سال و نیم هنوز سایه کرونا بر سر جهان گسترده است و در برخی کشورها نیز به نظر می‌رسد که این همه‌گیری همچنان ادامه داشته باشد.

برخی آثار نیز پیش از این همه‌گیری و درواقع در پیش بینی این همه‌گیری نوشته شده بودند. کتاب قواعد واگیری  از آن جمله است. این کتاب که نوشته یک  ریاضی‌دان همراه با سازمان بهداشت جهانی است می‌تواند برخی مسایل این همه‌گیری را برپایه علم ریاضی و در حوزه‌های متعدد انسانی و مالی  و برمبنای تشریح علم برای عموم بیان کند. 

کتاب با عنوان فرعی «چرا چیزها منتشر می‌شوند و چرا از انتشار باز می‌ایستند»،  نوشته آدام کوچارسکی با ترجمه  علی معظمی از سوی نشر چشمه  منتشر شده است. کتاب از 8 فصل با عنوان‌های نظریه پیشامدها، هراس‌ها و همه‌گیری، اندازه دوستی، در هوای حادثه، ویروسی شدن، چگونه مالک اینترنت شویم، ردگیری شیوع و صحنه درگیری تشکیل شده است.

نظریه پیشامدها که در اولین فصل کتاب آمده، برگرفته از نظریات رونالدو راس –یکی از پیشروان علم واگیری – است که در ابتدای قرن بیستم ارائه شد اما به آن توجه چندانی نشد و به نظر می‌رسد اکنون فرصتی  برای فهم ما از این نظریه که دگرگونی جهان را پیش بینی کرده بود، ایجاد می‌شود.

این کتاب در تلاش است با مطالعه همه‌گیری‌های قبلی که سال‌ها پیش رخ داده است، در عین تشریح  کلمات و مفاهیم اپیدمیولوژی به مسایل مبتلابه در شبکه‌های اجتماعی و نحوه گسترش آن‌ها بپردازد و  زمینه را به طور گسترده برای خواننده فراهم کند تا شناخت دقیقی از آنچه امروز چه در بستر اجتماعی و چه مجازی رخ می‌دهد، پیدا کند.

او با تکیه بر تلفیق دو دانش خود، ریاضی و همه‌گیرشناسی، به مقایسه منحنی‌های دربرگیری و شیوع یک بیماری همه‌گیر و همه‌گیری‌های آنلاین می‌پردازد. در کتاب تشریح شده است همانطور که انتقال ویروس به مقاوم بودن مردم در برابر عفونت بستگی دارد، نحوه گسترش و همه‌گیری‌های آنلاین  نیز از قوانین مشابه پیروی می‌کند.

در واقع او معتقد است وایرال شدن یک ویدئو یا یک شایعه سیاسی، خشونت با اسلحه، حباب‌های مالی و….همچون یک ویروس عمل می‌کنند و عده‌ای می‌توانند از این شیوه سود ببرند . در عین حال کمپین‌های اطلاع رسانی در مقابه با همه‌گیری‌هایی نظیر سارس و مرس توانستند تاثیرگذار باشند.

او بر اصطلاح «نرخ شیوع» تاکید دارد و معتقد است فرقی ندارد گسترش چالش سطل آب یخ در شبکه‌های اجتماعی باشد یا در نحوه آلودگی به یک ویروس زنده،  هر دو به  یک شیوه عمل می‌کنند.

از ویژگی‌های این کتاب این است که نیازی نیست ریاضی بدانیم یا اپیدمیولوژی و همان‌طور که مترجم در ابتدای کتاب نوشته است: «بدون نیاز به پیش داشته‌های علمی تخصصی دید خوبی نسبت به حوزه‌های مختلفی به دست می‌دهد که مفهوم واگیری در آنها کاربرد می‌یابد؛ از بیماری‌های همه گیر گرفته تا شبکه‌های اجتماعی، برنامه‌های تبلیغاتی، بازارهای مالی و خشونت خیابانی.»

شاید پس از پایان این کتاب دریابیم واقعا میان مسایل به ظاهر مختلف مشترکاتی وجود دارد، از بحران بانکی تا اخبار جعلی گرفته، از  تکامل بیماری‌ها تا نابرابری اجتماعی. در نهایت شاید بتوان این اثر را یک راهنمای زندگی مدرن برپایه تاریخ علم همه‌گیری در قرن بیستم دانست.

آدام کوچارسکی ریاضیدان و دانشیار دانشکده بهداشت و طب گرمسیری لندن و عضو کمیته علمی «مقابله با همه‌گیری کووید19»  در دولت بریتانیا است. او از اولین کسانی بود که درباره علایم ابتلا به کرونای چینی سخن گفت و به تشریح علامت‌هایش در رسانه‌ها پرداخت. او بیشتر به عنوان یک دانشمند شناخته می‌شود و در گفتگوهایش تشریح کرده چگونه می‌توان ازاین همه‌گیری رها شویم. تاکید او بر کنترل نرخ و قواعد شیوع است، درعین حال نسبت به پیامدهای اخلاقی و سیاسی علم حساسیت و وسواس دارد.

او به عنوان یک همه‌گیرشناس درباره جهش این ویروس نیز با استناد به داده‌های آماری  پیش بینی کرده بود که نوع جهش یافته ویروس کرونا اگر تنها پنجاه درصد مسری‌تر باشد، مشکلات بیشتری را از یک گونه جهش یافته با میزان کشندگی بیشتر(۵۰ درصد بیش از گونه معمولی) به همراه دارد.

علی معظمی، مترجم کتاب، استاد فلسفه و علوم اجتماعی و مترجم آثاری همچون بحران‌های جمهوری اثر هانا آرنت، فاشیسم اثر کوین پاسمور و دو جلد از ارسطو تا آگوستین  و فلسفه‌ی بریتانیایی و عصر روشنگری از «تاریخ فلسفه راتلج» است.  

بخشهایی از کتاب قواعد واگیری:

* به یاد می‌آورم که در نخستین سفرم به چین وقتی به هتل رسیدم کوشیدم به وای فای وصل شوم، مدتی طول کشید تا بتوانم تشخیص دهم که واقعا به اینترنت وصل شده‌ام یا نه، همه نرم افزارهایی که معمولاً ممکن بود از آنها برای وارسی ارتباطاتم کمک بگیرم، گوگل واتساپ، اینستاگرام، توییتر، فیسبوک، جی‌میل مسدود بودند. این امر نه فقط قدرت دیوار آتش (بارو) چینی‌ها را نشان داد باعث شد بفهمم شرکت‌های فناوری امریکایی چه نفوذی دارند. متوجه شدم که کل فعالیت آنلاین من فقط در دست سه شرکت است.

**مثلاً فرض کنید که به شدت ذهن‌تان مشغول این است که با شخص مشخصی ازدواج کنید یا نه، و به دقت راجع به رابطه با او فکر کرده اید. در این شرایط، باید دلیل خوبی داشته باشید تا نظرتان را راجع به ازدواج با او عوض کنید. با این حال اگر کاملا راجع به رابطه با او مطمئن نباشید، قانع کردن‌تان به اینکه با او ازدواج نکنید بسیار ساده‌تر است. امری که پیش چشم عاشق بی‌اهمیت است برای مطمئن کردن ذهن مردد به جدایی کفایت می‌کند.

همین منطق بر موقعیت‌های دیگر هم حاکم است. اگر با باوری راسخ آغاز کنید، اغلب به شواهدی بسیار قوی محتاج‌اید تا آن باور را کنار بگذارید؛ اگر از اول راجع به آن امر مطمئن نباشید، کم دردسرتر تغییر عقیده می‌دهید. بنابراین، وضع باور شما پس از عرضه شدن اطلاعات جدید به دو چیز بستگی دارد: قوت باور اولیه‌تان و قوت شواهد جدید. این مفهوم اساسی استدلال بیزی – و البته بیشتر آمار جدید- است.