جزیره پنگوئن‌ها، با بستر طنز درصدد بیان تاریخ برمی‌آید، آن هم از منظر ملاقات یک کشیش با پنگوئن‌ها. مگر می‌شود به خواندن ماجرای پنگوئن‌هایی که با اشتباه کشیشی، آدم پنداشته شده‌اند و غسل تعمید داده می‌شوند علاقمند نبود؟!

محمدقاضی در دوره‌ای این کتاب را ترجمه کرد که علاقمندی به آثار عاشقانه زیاد بود و نویسندگان فرانسوی به دلیل توانایی بیشتر در تکنیک و دانش، مورد توجه ایرانیان بودند. او به سراغ ترجمه این کتاب حدود 46 سال بعد نوشتنش رفته بود اما به نظر می‌رسید خوانندگان ایرانی که در عطش ارتباط با آن سوی دنیا بودند، از آن استقبال کردند.

زمینه فراهم می‌شود تا کشیش «سن مائل» مدیر یک معبد مشهور، منتظر نماند تا مردم روزهای یکشنبه برای موعظه یا برای اعتراف به سراغش بیایند، او ناگزیر از رفتن است و در مسیر عبور از اقیانوس از جزیره‌ای سر در می‌آورد. به قطب شمال می‌رسد و جزیره پنگوئن‌ها، و در بازتاب نور برف‌ها، آن مرغان قدکوتاه را مردانی کت و شلوار پوشیده می‌پندارد و غسل تعمیدشان می‌دهد و شروع به ارشاد و نصیحتشان می‌کند.

شکل زندگی‌ آن‌ها عوض می‌شود. مسیری که پرنده‌ها به سرمایه‌داری، جدال، جنگ، تمدن‌های جدید، خطاهای سیاستی و …. طی می‌کنند، می‌تواند استعاره‌ای از قوم فرانسوی باشد.

می‌تواند به مثابه جهان باشد و بیان خصوصیات بشری، جزییات روح و روانش، خصایص و علاقمندی‌های بشری در کنار نقب زدن به حوادث تاریخ بشری. تاریخی که او نوشته می‌تواند تاریخ هر قومی باشد و با انتخاب زبان طنز و استعاره توانسته اثری جاویدان خلق کند. البته فراموش نکرده که جهانی که تصویر می‌کند بدون وجود شیطان چیزی کم دارد و همچنین کتاب را همچون آثار تاریخی به ازمنه جدید و قدیم تقسیم کرده است.

درباره نویسنده

آناتول فرانس در 1844 متولد شده و تا 1924 زندگی کرده است. با پدری که در کنار رود سن کتابفروشی داشته، یقینا مسیر آسانی برای شاعر و نویسنده شدن داشت.

بعدتر در کتابخانه سنای فرانسه مشغول کار می‌شود و بعد جدایی ازهمسر، آنچنان دل به هنرپیشه‌ای می‌بازد که تحولی در نثرش به وجود می‌آید و در ردیف گی دوموپاسان قرار می‌گیرد. شک به مذهب و دین و اعتراض به ساختار حاکمیتی در متن‌هایش عیان می‌شود و مورد اقبال مردم قرار می‌گیرد بخصوص در آثاری مانند خدایان تشنه‌اند، تائیس و داستان کرنکبیل. او بر این باور است که زندگی را باید همین گونه پذیرفت.

در آثار فرانس همه نوع متن ادبی وجود دارد از شعر تا نمایشنامه. مهارت او در بیان اندیشه‌ها، شورش‌ها، قضاوت‌ها و طرز تفکر دانشمندانه‌ به نحوی دلپذیر، سبب شده تا خوانندگان با آثارش به راحتی ارتباط برقرار کنند.

درباره مترجم 

وقتی کارنامه محمدقاضی را به عنوان مترجم مرور می‌کنیم، کتاب جزیره پنگوئن‌ها از آناتول فرانس جایگاه مهمی دارد. او با این کتاب پس از 10 سال دوباره به ترجمه کردن بازگشته است. کارمند دارایی که فرانسه را بسیار خوب بلد بوده در فضای سیاه و تاریک پس از کودتای 28مرداد که بسیاری سردرگریبان فرو برده بودند و به جای نوشتن بیشتر به ترجمه می‌پرداختند، این بار اثری از نویسنده‌ فرانسوی دیگری ترجمه می‌کند.

او در کارنامه‌اش ترجمه سناریوی دن کیشوت اثر میگل سروانتس به سال 1319 و کلود ولگرد نوشته ویکتور هوگو در سال ۱۳۱۹ را دارد. او یکسال ونیم برای ترجمه جزیره پنگوئن‌ها وقت می‌گذارد و سرانجام سه سال بعد از قراردادن ترجمه در دست ناشر، در سال 1332 چاپ می‌شود. ترجمه‌ای که به نظر «نجف دریابندری» سبب شد تا «آناتول فرانس» که نویسنده‌ای نامحبوب بود و آثارش در انبار انتشاراتی‌ها خاک می‌خورد، مورد توجه قرار گیرد.

محمد قاضی، فرانسه را در مهاباد نزد «گیو مکریانی»، ادیبی از کردستان عراق یاد گرفته بود و اگر اصرار عمویش که در دادگستری تهران کار می‌کرد نبود، شاید همیشه در شهر زادگاهش می‌ماند و نه از دارالفنون سر در می‌آورد و نه لیسانس قضایی خود را از دانشگاه تهران می‌گرفت.

بخشی از مقدمه کتاب جزیره پنگوئن‌ ها

خوب به یاد دارم هنگامی که نخستین بار نام کتاب جزیره پنگوئن‌ها را شنیدم گمان بردم که حاصل تحقیقات پژوهنده‌ای است درباره این پرندگان جالب قطبی و کتابی است در حدود زنبور عسل و موریانه‌ها اثر موریس مترلینگ، و چون مقدمه آن را خواندم تصور کردم که هدف آناتول فرانس نوشتن تاریخ گونه‌ای بوده است درباره رویدادهای زندگی گروهی خاص با روشی ابتکاری و نو، اما وقتی که برگی چند از متن کتاب را به دقت مطالعه کردم، نادرستی پندارهای پیشینم آشکار شد و دانستم که این کتاب اگرچه تاریخ است، تاریخ قومی خاص نیست، بلکه روح راستین تاریخ بشر است.

گفتم «روح تاریخ»، چرا که تاریخ همانند موجود زنده‌ای است که حوادث تلخ و شیرین گیتی کالبد آن را تشکیل می دهند، اما «روح» آن مجموعه علت‌های حقیقی و پیوندهای ناآشکاری است که اساس پیشامدهای روزگار را به وجود می آورد و درک آن کاری آسان نیست. بنابراین اگر به کتاب‌های تاریخ بنگریم اغلب چیزی جز نقل کشمکش‌های پادشاهان و توطئه‌های آنان نیست که البته آن هم در بسیاری از موارد به اصطلاح قلم در دست دوست یا دشمن بوده و حقایق امور در پرده‌ای از منافع شخصی یا اغراض حیوانی به کلی ناشناخته مانده و یا تحریف شده است.