چه کتابی برای خواندن به مراجعین پیشنهاد کنم؟ کتابها را طبق چه ترتیبی بچینم؟ به سوالهای غریبِ مشتریان عجیب چه جوابی بدهم؟ اینها و خیلی بیش از اینها دغدغههای روزانه یک کتابفروش در شغلش است. مهدی ملکشاه در یک مجموعه یادداشت به همین بهانه در شغلش و در کار کتاب غور کرده است. پرونده این هفته ما مجموعه چهار یادداشت او برای وینش است که با عنوان کلی «یادداشتهای یک کتابفروش» گرد آوردهایم.
بعضی کتابها در حکم ابَرغذاهای صنعت نشر ایران هستند؛ پرایدهای سفید صندوقدارِ صنعتِ نشر: هر وقت اراده کنی که بفروشی مشتریاش هست، هر وقت بخواهی بخری هم فروشندهاش هست. بسته به سال تولید و میزان کارکرد و وضعیت ظاهری قیمتگذاری میشوند. معمولاً هم هرچه قدیمیتر باشند گرانترند؛ اگر مالِ قبل از سال 57 باشند که چه بهتر. «تاریخ تمدن» ویل دورانت از مهمترین این کتابهاست. اصلاً ویل دورانتخَرها ویژگیهای مشترکی دارند. در حدی که میتوان آنها را یک سنخ از مشتریان کتابفروشیها طبقهبندی کرد.
مقایسهی سه رمان سووشون (سیمین دانشور، ۱۳۴۸)، چراغها را من خاموش میکنم (زویا پیرزاد، ۱۳۸۰) و پرندهی من (فریبا وفی، ۱۳۸۱) از حیث نگاهی که نویسندگان زن آن به شخصیت زن خانهدار و شکل رابطه او با شوهر، با زندگی خانوادگی و با جامعه بیرون دارند میتواند مقایسهای راهگشا باشد. روبرت صافاریان نویسنده یادداشت معتقد است این سه رمان سه مرحله از رابطهی زن نسبتاً روشنفکر ایرانی با زندگی خانوادگی و احساسش نسبت به بچه، شوهر و زندگی سیاسی را نمایندگی میکنند. در اولی هنوز زن روشنفکر با مبارزهی شوهرش معنا پیدا میکند، هر چند پرسشهایی در این باره طرح میکند؛ در دومی، علاوه بر این، موضوع رابطهی عاطفی بیرون ازدواج زن هم طرح میشود و در سومی با فضایی روبهرو هستیم که دیگر نه شاهد تناقض و تَرَک، بلکه شاهد وضعیتی در آستانهی فروپاشی هستیم.
به آثار نویسندگان بزرگی چون جیمز جویس چطور میتوان نزدیک شد؟ شاید بهتر است پیش از خواندن بزرگترین اثر او «اولیس» (که خواندن آن به انگلیسی تسلط بسیار بالایی بر زبان و ادبیات انگلیسی و فرهنگ غرب لازم دارد و در فارسی هم هنوز به طور کامل ترجمه نشده) سراغ کارهای دیگری از او برویم. مثلاً همین «چهره مرد هنرمند در جوانی» که شرح کودکی تا جوانی شخصیت استیون ددالوس است. این یک نقد کتاب به مفهوم متعارف آن نیست. تلاشی است برای نزدیک شدن به اثر جویس، در چند پرده.
هرکس که میآید کتابفروشی برای خریدن کتاب آمده؟ نویسنده یادداشت با ذکر خاطرهای از دوران کتابفروش بودنش یادآوری میکند که کتابفروشی، خیلی مواقع چیزی بیشتر از مکانی برای فروش کتاب است. یک جای عمومی است. جایی برای حرف زدن، دیدن جلد کتابها و گاه گفتن عقایدی با صدایی نه آنقدر بلند که باعث دردسر بشود و نه آنقدر آرام که در فضای خصوصی میشود گفت. فضاهای عمومی در ایران رو به تهدید و تحدیدند و در این میان بسته شدن کتابفروشی، به نفع فروش اینترنتی یا چیزی از این قبیل، چیزی بیش از بسته شدن مکانی برای یک نوع از فروش کتاب است.
رمان، برخلاف حماسه و تراژدی که در آن خدایان و برگزیدگان نقش بازی میکنند، جایگاه سخن گفتن «جامعه» است. بستری ست برای دیدگاههای متفاوت، متضاد و ناهمگرا. اما فلاسفه که خود را داعیان نظامهای فکری میپندارند چگونه با این ژانر برخورد کردهاند؟ رمان چه تفاوتی با دیگر ژانرهای ادبی دارد که توجه خیل عظیمی از نویسندگان متون نظری را به خود جلب کرده است؟ بری استاکر در کتابِ «فلسفهی رمان» کوشیده تا بخش قابل توجهای از دیدگاه فلاسفه به این نوع ادبی فاخر را با جزئیات واکاوی کند.
Thanks for clicking. That felt good.
Close
