«می‌گویند داستان یک کالای بسته‌بندی‌شده است حاوی یک “ایده‌ی بزرگ” یا “فکر عمیق” یا “پیغام سری”. به گمان من، یکی از دشواری‌های هنرمندی که در جامعه‌ی معاصر می‌کوشد کار خوب کند ولع جامعه به بسته‌بندی کردن همه چیز برای مصرف سهل و آسان است. جامعه‌ی امروز همه چیز را  کپسولی می‌خواهد. من فکر می‌کنم اصلی‌ترین علاقه‌ام در مقام نویسنده پرداختن به آن لحظاتی است که نمی‌توان بسته‌بندی‌شان کرد، نیز مبهم نشان دادن چیزهایی که ظاهراً به خوبی بسته‌بندی شده‌اند. فکر می‌کنم بیش از همه برای چیزی ارزش قائلم که محکم تکان‌مان بدهد و مجبورمان کند به سفتی زمین زیر پایمان شک کنیم.» (دن شاون – مصاحبه‌ای در مقدمه کتاب در میان گمشدگان)

کتاب در میان گمشدگان، درست عین اسمش، کتاب معروف یا پر سر و صدایی نیست. گوشه‌گیر و تنهاست. آنقدری ناشناس که وقتی توی قفسه‌های کتابفروشی نتوانستم پیدایش کنم و از کتابفروش کمک خواستم، با تعجب نگاهم کرد. کتابفروشی که من سال‌هاست می‌شناسمش و ازش مشورت می‌گیرم، آقای میانسالی است که شیفته ادبیات داستانی است. کتاب زیاد خوانده و آدم خوش‌فکری است. اما انگاری که اسم دُن‌شاون یا «در میان گمشدگان» اصلاً به گوشش نخورده بود یا آن لحظه نمی‌توانست به یاد بیاورد. حتی وقتی که با جستجوی کامپیوتری کتاب را  پیدا کرد و پای قفسه رفت، چند لحظه‌ای با تعجب خیره به طرح جلد ماند و بعد تحویل داد. 

همه این‌ها اما دلیل نمی‌شود تا دُن شاون را دست‌کم بگیریم. شاون سال‌ها استاد نویسندگی خلاق در دانشگاه اوبرلین اوهایو بوده است. زندگی‌اش به‌عنوان بچه‌ای که به فرزندخواندگی پذیرفته شده، در خانواده‌ای پرجمعیت در حاشیه شهرهای کوچک ایالات مرکزی آمریکا گذشته و از بچگی دیوانه‌وار کتاب خوانده است. حاصل این همه سال تدریس و خواندن، سه مجموعه داستان کوتاه و سه رمان شده است که او را به نویسنده‌ای گزیده‌کار تبدیل کرده است. کتاب‌هایش از اقبال عمومی زیادی در کشورش برخوردار بوده و جوایزی هم برایش به ارمغان آورده است. مجموعه داستان‌های پایان درخور و در میان گمشدگان (مجموعه‌ی حاضر، گزیده‌ای از این دو کتاب است) برنده جایزه اُهنری و جایزه پوشکارت، جایزه ملی کتاب آمریکا شده است.

در میان گمشدگان مجموعه‌ای است از شش داستان کوتاه. راویان این شش داستان یا نوجوان‌اند یا بزرگسالانی که برگشته‌اند به نوجوانی خودشان نگاه می‌کنند بلکه یک نشانه یا سرنخ پیدا کنند، تا بفهمند چه شد که به اینجا رسیده‌اند. کدام تصمیم، کدام اتفاق، کدام ماجرا کارشان را به این‌جا رسانده است. حال‌شان چرا بد است؟ یا چه کرده‌اند که از این بدتر نشده‌اند؟

از این منظر می‌توان چهار شباهت بین داستان‌های این مجموعه پیدا کرد که آن‌ها را تبدیل به یک مجموعه داستان کرده است.

1- درون مایه و محتوا:
محتوای همه داستان‌ها گم شدن است. آدم‌هایی که در روابط خانوادگی خود مشکلی داشته یا دارند. روابط والدین و فرزندان و فرزندان با یکدیگر ، فرزندان با همسایه‌ها و… شاون داستان‌هایی در بستر واقعیت و روزمرگی آدم‌ها نوشته است. دیالوگ‌ها، حالات و عواطف همه کاملاً واقعی و طبیعی‌اند. داستان‌ها به رغم این‌که در زیر لایه خود به ماوراءالطبیعه معتقدند هیچ‌وقت درگیر سوررئالیسم نمی‌شوند. حد و حدودی را حفظ می‌کنند که در عین حال که جذاب است به شدت هم هوشمند است و به شعور مخاطب احترام می‌گذارد.

2- ثبات در موقعیت و پرهیز از جابجایی:
داستان‌های این مجموعه به هیچ‌وجه جاده‌ای نیستند. حرکت به معنی فیزیکی درش زیاد رخ نمی‌دهد. موقعیت‌ها عمدتاً درونی است. یا بهتر است بگویم درون خانه است. صحنه‌ها با حوصله و جزییات زیاد تعریف می‌شوند. آن‌جا که جمله‌ها، حالات چهره و ترس آدم‌ها همگی حاوی پیغام‌اند و از نظر نشانه‌شناسی آن‌قدر غریب و نزدیک به ماست که حس همذات پنداری را در هر مخاطبی زنده می‌کند.

3- قصه گویی محض:
غیر از یک داستان، در پنج داستان دیگر دُن شاون فقط و فقط خواسته قصه‌اش را تعریف کند. فرم برایش اصلاً اهمیتی ندارد. توالی زمانی داستان‌ها خطی و عاری از هر نوع پیچیدگی است. یک‌جورهایی شاون تلاش کرده ذهنیت مخاطب را بدُون تکلف به روابط درونی معطوف کند تا شیوه نگارش. ناگفته نماند که شاون رفت و برگشت‌های زمانی و تکنیک‌هایی به خرج داده اما در کل آن‌چه نوشته نوعی ساده‌نویسی به سبک سهل و ممتنع است.

4- روایت و زاویه دید:
داستان‌ها به شکل منِ‌راوی یا دانای کل محدود روایت می‌شوند. راویان همه نوجوان‌اند یا خاطرات و تصویرهای نوجوانی خود را ورق می‌زنند.

غیر از وجوه اشتراک شاید یک وجه افتراق بزرگ هم بین داستان‌های این مجموعه باشد. به جرات می‌توان گفت سه داستان اول داستان‌های خوب و قدرتمندی‌اند. اما سه داستان بعدی، آن کیفیت و قدرت داستان‌های اول را چه از نظر محتوا چه پرداخت ندارند. شاید کمی بدجنسی باشد اما شبیه یک میوه فروش که اجناس باکیفیت‌تر خود را روی پیشخوان جلوی چشم می‌گذارد ولی موقع خرید همه را در هم توی پاکت می‌ریزد. مجموعه در میان گمشدگان هم با وجود شروع خوبش در داستان‌های انتهایی کمی ضعیف‌تر عمل می‌کند. سه داستان پایانی حتی از نظر حجمی هم بسیار کمتر از داستان‌های اول هستند.

در پایان لازم به یادآوری است که کتاب در میان گمشدگان اولین بار در 1383 توسط نشر مرکز چاپ شده بود ولی مجدداً و با کمی اصلاح در نام‌گذاری و ترجمه در 1399 توسط نشر ماهی به چاپ رسیده است.