فرهنگ شیطان عنوان کتابی از طنزنویس آمریکایی؛ آمبروز بیرس است که مطالب آن اول‌بار تحت عنوان «واژه‌نامه یک آدم بدبین» در مجله‌ای هفتگی منتشر شده و بعداً در قالب کتاب درآمده‌است. عنوان «واژه‌نامه یک آدم بدبین» هر چند به خاطر دغدغه‌های مذهبی اصحاب هفته‌نامه‌ مذکور، به جای عنوان «فرهنگ شیطان» به بیرس تحمیل شده اما خیلی زود باعث شهرت او و مطالبش می‌شود، طوری که افراد زیادی به تقلید و پیروی از وی شروع به نوشتن «بدبین»‌نامه‌هایی می‌‌کنند. «بدبین»‌نامه‌هایی که آن‌چنان به مذاق آمبروز بیرس خوش نمی‌آید و احتمالاً باعث تغییر نام کتابش به همان عنوان اولیه «فرهنگ شیطان» می‌شود. 

بیرس در مقدمه فرهنگ شیطان با تفاخر و به شکل کنایی تقلیدکنندگان و پیروان بی‌استعدادش را می‌نوازد و به پیشرو بودن خود در نگارش چنین فرهنگ لغت طنزآمیزی اشاره می‌کند در حالی که اگر کمی ادبیات شیرین فارسی را مطالعه می‌کرد درمی‌یافت که سال‌ها پیش از او و مقلدان آمریکایی‌اش، عبیدزاکانی در قزوین دو کتاب رساله تعریفات و تعریفات ملا دو پیازه را به زیور طبع رسانده و دریغا که در زمان انتشار فرهنگ شیطان کسی در آمریکا پیدا نشده تا به آمبروز بیرس بگوید که پیش از من و تو لیل و نهاری بوده‌است! جالب اینجاست که فرهنگ شیطان علاوه بر شباهت در قالب و ساختار، وجوه اشتراک زیاد دیگری با رساله تعریفات و تعریفات ملا دوپیازه عبید دارد که در این نوشتار قصد دارم به برخی از آنها اشاره کنم.

1. عبیدزاکانی در مقدمه رساله تعریفات آورده‌است: «اهل استعداد را از قسم ادبیات و لغات چاره نیست، هر چند فحول سلف در آن باب کتب بسیار پرداخته‌اند، حالیا از بهر ارشاد فرزندان و عزیزان این مختصر که به «ده فصل» موسوم است به تحریر رسانیدم.» عبید در همین چند سطر هدفش را از نوشتن لغت‌نامه‌ای جدید ارشاد فرزندان و نسل نو می‌داند چرا که معتقد است لغت‌نامه‌های قدیمی به علت تغییر ارزش‌ها در روزگار او، به درد این نسل نمی‌خورد! در روزگاری که «دانشمند» معنی «آنکه عقل معاش ندارد» و «عالم» معنای «بی‌دولت» می‌دهد، نوشتن یک لغت‌نامه جدید برای نسل نو ضرروت دارد و عبید با این هدف دست به نگارش رساله تعریفات می‌زند. آمبروز بیرس نیز هر چند این هدف را در مقدمه کتابش عنوان نکرده اما از لابه‌لای لغت‌نامه‌اش می‌توان دریافت که نگاهی نزدیک به عبید داشته و به خاطر بدبینی ذاتی‌اش احساس کرده که ارزش‌های انسانی در حال کم‌رنگ شدن‌اند و انسان‌های امروز برای پیدا کردن معانی نوین لغات در این روزگار باید به لغت‌نامه جدیدی همچون لغت‌نامه شیطان رجوع کنند! چنان‌چه وقتی نوبت به معنای عبارت «فرهنگ لغت» در کتابش می‌رسد، آن را این‌چنین معنی می‌کند: «دستگاه ادبی و بدنهادی که برای فلج کردن و منجمد ساختن زبان ساخته می‌شود. با این حال فرهنگ حاضر یکی از مفیدترین آثاری است که جناب یوحنا شیطان به رشته تحریر کشیده…»
2. آمبروز بیرس و عبیدزاکانی هر دو نگاه بدبینانه‌ای به جهان هستی دارند. نگاه بدبینانه‌ای که اگر رنگ و بوی طنز نمی‌گرفت قطعا باعث ناامیدی مخاطب می‌شد. این بدبینی تا جایی پیش می‌رود که نویسنده کلمات مثبت را با معانی منفی و کلمات منفی را با معانی مثبت برای مخاطب تعریف می‌کند!

آزادی: یکی از گرانبهاترین دارایی‌های خیال آدم.

                                                        فرهنگ‌ شیطان، آمبروز بیرس

باادب: کارکشته در فن و هنر ظاهرسازی

                                                        فرهنگ‌ شیطان، آمبروز بیرس

الفلاکت: نتیجه علم

                               تعریفات ملا دوپیازه، عبیدزاکانی

العدل: آن‌که هرگز راست نگوید

                       رساله تعریفات، عبیدزاکانی

3. پرداختن به مسایل سیاسی و اجتماعی در لابه‌لای معانی لغات، یکی دیگر از وجوه اشتراک کار عبید زاکانی و آمبروز بیرس است. به طوری که هر دو این نویسنده با نگاه سیاسی که به اوضاع و زمانه خویش داشته‌اند نیش طنز خود را نصیب صاحبان قدرت عصر خود کرده‌اند. صاحبان قدرتی که در زمانه عبید در جامه‌ی مشایخ، قاضیان، خواجگان، ارباب پیشگان و اصحاب مناصب ظهور می‌کردند و در زمانه آمبروز بیرس در هیات سیاستمداران، کشیشان، دیکتاتورها و….

محافظه‌کار: سیاستمدار دلباخته مفاسد موجود و متمایز از لیبرال، زیرا لیبرال در پی آن است که به جای مفاسد موجود مفاسد دیگری را جایگزین کند

                                                     فرهنگ شیطان، صفحه ۲۰۲

مجلس: گردهمایی افراد برای زدن زیرآب قانون

                                                     فرهنگ شیطان، صفحه ۲۰۲

کنسول: در سیاست آمریکا به کسی گفته می‌شود که از مردم نتوانست منصبی بگیرد اما از دولت به شرط ترک کشور پست و مقام گرفته.

                                                     فرهنگ شیطان، صفحه ۱۸۷

فرهنگ شیطان با وجود تمام شباهت‌هایی که با رساله تعریفات عبید زاکانی دارد، کتابی خواندنی برای مخاطب فارسی‌زبان خواهد بود. این کتاب تا به حال توسط دو مترجم در ایران منتشر شده است. نخستین بار در سال ۱۳۸۰ با عنوان دایره‌المعارف شیطان با ترجمه مهشید مهیرمعزی و با مقدمه ابراهیم نبوی و سپس در سال ۱۳۸۴ با عنوان فرهنگ شیطان با ترجمه رضی هیرمندی و به صورت دوزبانه راهی بازار کتاب شده‌است. لغات این کتاب توسط مترجم بر اساس حروف الفبای فارسی مرتب شده‌اند و مخاطب علاقمند می‌تواند آنها را با متن اصلی کتاب که به زبان انگلیسی، در نیم‌صفحه پایین کتاب آورده‌شده‌ تطبیق دهد.