در دهه ۱۹۹۰ میلادی، اینترنت، به گونه‌ای فراگیر شد که والدین را نگران می‌کرد. موضوع این بود که بچه‌ها دیگر کتاب نمی‌خواندند و بیشتر وقت‌شان را صرف بازی‌های کامپیوتری می‌کردند. اما این ماجرا، آن‌قدرها به طول نیانجامید.

جی کی رولینگ، اولین کتاب از مجموعه کتاب‌های «هری پاتر» را با نام هری پاتر و سنگ جادو، توسط انتشارات بلومزبری در ۱۹۹۷ منتشر کرد و چیزی نگذشت که این کتاب، کودکان تمام کشورهای جهان را با خود همراه کرد. هری پاتر، یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های تاریخ شد و یک نسل را واداشت تا دوباره با اشتیاق تمام، کتاب بخوانند.

امروز، به نسلی که بین سال‌های ۱۹۸۱ تا ۱۹۹۶ به دنیا آمده‌اند، نسل هزاره می‌گویند. این دسته از افراد، همچنین به نسل هری پاتر نیز معروفند. هزاره‌ای‌ها، درست‌ترین نسل برای تاثیرپذیری از هری پاتر در زمان انتشار آن بودند. این نسل، با کتاب‌ها و در عین حال با فیلم‌های هری پاتر، بزرگ شدند. در سال ۲۰۱۱، دو پژوهشگر به نام‌های آنتونی ژیرسینسکی و جولی سگر، طی یک نظرسنجی، تاثیر سیاسی هری پاتر را در ایالات متحده آمریکا بررسی کردند.

آن‌ها به این نتیجه رسیدند که حداقل ۶۵ درصد از نسل هزاره، حداقل یکی از کتاب‌های این مجموعه را خوانده‌اند. به علاوه، این نسل به حدی تحت تاثیر فضای این کتاب‌ها قرار گرفتند که بعد از پایان آن‌ها، بیش از دیگران «پذیرای افراد متفاوت، پذیرای تفاوت در آرای سیاسی، حامی برابری، بیزار از اقتدارگرایی و مخالف استفاده از خشونت و شکنجه» باقی ماندند.

این پژوهشگران ادعا کردند که مواجهه نسل هزاره با خط داستانی هری پاتر و شخصیت‌های آن، باعث شده که آن‌ها بیش از نسل قبل از خود، درگیر مسائل سیاسی شوند و در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کنند. نقش این مجموعه کتاب را نمی‌توان در شکل دادن به یک نسل با بهره‌گیری از نوعی اخلاقیات، دست کم گرفت.

شاید جی کی رولینگ به عنوان نویسنده، چندان قصدی برای تغییر این نسل نداشت اما هری پاتر، نقش مهمی در رساندن پیام‌های اخلاقی و اجتماعی به آن‌ها بازی کرده است. در ادامه، برای دریافت این نقش اجتماعی، نکاتی را در ارتباط با نقش این کتاب‌ها، شخصیت‌پردازی و طراحی موقعیت‌های آن بر شکل مواجهه این نسل با بی‌عدالتی در جهان واقعی خواهید خواند که حاصل گفت و گو با تعدادی از هواداران این مجموعه کتاب‌ها است.

مبارزه با بی‌عدالتی

هواداران هری پاتر، خود را در شخصیت‌های اصلی و عکس‌العمل‌هایشان به مسائل مختلف بازشناسی می‌کردند و می‌توان گفت که بی‌عدالتی اجتماعی، یکی از این مسائل بود. در واقع می‌توان مساله بی‌عدالتی اجتماعی را همچون خطی سرخ رنگ و قابل تشخیص، در جای جای کتاب دید.

بی‌عدالتی در حق گرگینه‌ها، غول‌ها، جن‌های خانگی و جادوگرانی که خون‌شان خالص نبود (هر دو یا یکی از والدین‌شان جادوگر نبود). تعصب و نابرابری، تم‌های اصلی‌ای هستند که چارچوبی را فراهم می‌آورند تا این حقیقت بزرگ جوامع گذشته و حال حاضر، به خوبی به چشم بیاید. هواداران کتاب می‌گویند که مبارزه با بی‌عدالتی در حق اقلیت‌ها در کتاب، به آن‌ها این جسارت و قدرت را داد تا بلند شوند و در جهان واقعی نیز علیه آن بجنگند:

«فکر کنم هری پاتر به من یاد داد که چشمم را به روی بی‌عدالتی نبندم. اگر در کودکی وقتم را روی خواندن در مورد بدرفتاری با گرگینه‌ها و ماگل‌زاده‌ها در دنیای جادو نگذاشته بودم، هیچ وقت تا این حد نسبت به این حجم از تعصب و نفرتی که در زندگی روزمره وجود دارد، حساس نمی‌شدم.»

در ارتباط با آگاهی نسبت به تبعیض، هواداران هری پاتر همچنین گفتند که این مجموعه آن‌ها را واداشته تا بی‌عدالتی اجتماعی را بازشناسند. آن‌ها می‌گویند که مبارزه علیه بی‌عدالتی نسبت به اقلیت‌ها در داستان، به آن‌ها جسارت لازم برای بازشناختن این موقعیت‌ها در جهان واقعی را داده است.

این که مبارزه در راستای چیزی که به آن اعتقاد داری کار درستی است، پیام کلیدی این رمان‌هاست. احتمالا بچه‌ها از والدین و معلمان‌شان چنین مفاهیمی را شنیده‌اند اما بازتاب این مفاهیم در کتاب‌های هری پاتر و شکل دادن یک نسل با این اخلاقیات توسط آن، بسیار حایز اهمیت است.

مبارزه با بی‌عدالتی، در کنار تم‌های آموزنده دیگر این کتاب قرار می‌گیرد و هواداران به آن‌ها هم اشاره می‌کنند. مثلا این باور که این انتخاب‌های ما هستند که ما را تعریف می‌کنند و در نتیجه باید رویکرد مثبتی داشته باشیم. یک پیام مهم دیگر این است که ما، با چیزی که با آن زاده شده‌ایم تعریف نمی‌شویم. بلکه با آن چیزی تعریف می‌شویم که برای رسیدن به آن تلاش می‌کنیم.

یکی از هوادران کتاب‌های هری پاتر که دختری آلمانی است، در مورد تاثیر هری پاتر در تجربه روزمره‌اش در جهان واقعی گفت: «یادم می‌آید که در دوران مدرسه، جلوی چندنفر که داشتند یکی از بچه‌های معلول مدرسه را اذیت می‌کردند، ایستادم و گفتم بهتر است این رفتار زشت‌شان را کنار بگذارند. آن‌ها واقعاً دیگر آن کار را نکردند.

البته من باز هم چند باری جلویشان ایستادم و تمام. مطمئن نیستم اما فکر می‌کنم که این هری پاتر بود که این شجاعت را به من داد که اگر فکر می‌کنم چیزی واقعاً غلط است، در برابرش بایستم. من واقعا گریفندوری نیستم اما اگر ببینم چیزی غلط است، حتما می‌گویم. فکر می‌کنم هری پاتر، این را به من یاد داد.»

در نهایت می‌توان گفت که با از میان برداشتن تمامی شاخ و برگ‌های اضافه، مبارزه‌ای که در تمام ۷ جلد این کتاب‌ها، سه شخصیت اصلی برای آن آماده می‌شدند یا مشغولش بودند، مبارزه با بی‌عدالتی بود. ولدمورت، جادوگر سیاهی که سمت تیره ماجرا بود، تمام تلاش خود را معطوف به زنده ماندن به هر طریق و جدا کردن جادوگران اصیل از ماگل‌زاده‌ها کرده بود. تمام ارتش ققنوس، برای زنده نگه داشتن حقی می‌جنگیدند که آلبوس دامبلدور پیر طی سال‌ها تدریس و مدیریت در هاگوارتز پای آن ایستاده بود.

این، همان چیزی است که نسل هزاره را جسورتر کرد تا در برابر بی‌عدالتی‌های موجود در جهان، حساس‌تر شود. شاید به جرات بتوان گفت هیچ نسلی تا پیش از این، تا این حد به از میان برداشتن ارزش‌های دست و پا گیر حساس نبوده یا حداقل حقوق برابر انسان‌ها را بدیهی ندانسته. شاید ساده‌انگارانه به نظر بیاید اگر فکر کنیم که همه این‌ها، زاده جهان تخیلی جادوگران و ساحره‌های رولینگ است. اما بدون شک، این همسویی را نمی‌توان دست‌کم گرفت.

#هری-پاتر