احمد اخوت؛ قلم و نگاه جستارگونه

احمد اخوت شیفته زبان و ادبیات است. دکترایش را در رشته زبانشناسی و نشانه‌شناسی گرفته، هم مولف است و هم مترجم، جزو حلقه ادبی جنگ اصفهان بوده و از اعضای شورای نویسندگان فصلنامه زنده‌رود که از نشریات ادبی ارزشمند است. اما این همه ماجرا نیست.

ویژگی اصلی اخوت در سبک منحصر به‌فرد اوست، هم در زبان و هم در نگاه کردن. سبک نوشتاری او صمیمانه، روان و با چاشنی طنز است. طوری است که حتی اگر به امضای اثر نگاه نکنید می‌توانید آن را تشخیص دهید.

از طرف دیگر نگاه ویژه و مخصوصی دارد. می‌تواند از چیزهای به ظاهر ساده و معمولی، نکته بیرون بکشد. توانایی این را دارد که به بهانه‌ی یک دفترچه سررسید، رمز و راز نوشتن را شرح دهد و از عکس یک نویسنده نشانه‌هایی از دنیای درون او بیرون بکشد.

نوشته‌های او جستارگونه است با همان ویژگی‌ها: حضورش در متن محسوس است، امکانات زبان را نشان می‌دهد، کوتاه و گزیده است، نقد است اما قصد قانع کردن ندارد بلکه افق‌های معنایی را باز می‌کند، طنازانه و صمیمی و برآمده از تجربیات و خاطرات شخصی است.

شیفتگی او به زبان و ادبیات گاهی خودش را به شکل سرک کشیدن به زندگی و آثار یک نویسنده نشان می‌دهد و گاهی خود ماجرای نوشتن است و بالا و پایین‌هایش. همه شیوه‌های نوشتن، از خاطره‌نویسی تا نامه‌نگاری.

در کتاب نقش‌هایی به یاد ماجرای خاطره‌نویسی را در شکل‌های مختلف بیان کرده. مطلب فاطمه سلامی را برای آشنایی بیشتر با این کتاب بخوانید. 

نویسندگان و نوشتن موضوع مورد علاقه اخوت هستند. اما او به شیوه خودش به این موضوع نزدیک می‌شود، طوری نظرات را کنار هم می‌چیند و شرح می‌دهد که تا روشنایی بنویسید. درست مثل کتابش، تا روشنایی بنویس.

گفتیم که قلم اخوت قلمی طنازانه است اما شاید ندانید که طنز و شوخ‌طبعی از موضوعات مورد علاقه اوست که درباره‌اش چند کتاب و مقاله نوشته است.

کتاب لطیفه‌ها از کجا می‌آیند یکی از همین نمونه هاست که در مطلب «پشت هر شوخی جدی هست» می‌توانید با آن آشنا شوید.

پشت هر شوخی، جدی هست! لطیفه یک شکل ادبی است و مثل هر گونه ادبی، اجزا و ساختاری دارد. اخوت در کتاب لطیفه‌ها از کجا می‌آیند هم درباره شکل زبانی و ساختاری لطیفه‌ها صحبت می‌کند و هم به نشانه‌ها و لایه‌های معنایی آنها توجه دارد. لطیفه‌ها خیلی جدی، شوخی می‌کنند.

اخوت ترجمه هم می‌کند اما در ترجمه هم حضورش محسوس است، با انتخاب‌هایی که می‌کند و مقدمه‌های جالبی که برای اغلب آنها می‌نویسد.

انتخاب مجموعه‌ای از مصاحبه‌های نشریه پاریس ریویو با نویسندگان یکی از همین نمونه‌هاست.

نویسندگان مشغول کارند نکته حائز اهمیت کتاب نویسندگان مشغول کارند این است که کار انتخاب و ترجمه گفت‌وگوها را احمد اخوت انجام داده. باوجود نام احمد اخوت معلوم می‌شود که هم با ترجمه خوب و روانی روبه‌رو هستیم و هم او در جابجای کتاب توضیحاتی برای معرفی افراد نامبرده در گفت‌وگوها آورده که خواننده فارسی زبان با آنها آشنا شود. به‌علاوه‌ی جستار خواندنی ابتدای کتاب با عنوان «نویسنده مشغول است» که با سبک و سیاق همیشگی خودش از دلیل دلبستگی‌اش به این سوژه و عنوان کتاب نوشته.

نگاه موشکافانه اخوت مثل کارآگاهی خبره از دل ساده‌ترین چیزها داستانی جذاب و بامعنا خلق می‌کند. ما را به کشف و شهود می‌کشاند و نشان می‌دهد که چقدر دنیاها و داستان‌های ناگفته در پس هر کتاب و نویسنده وجود دارد. مثل نکاتی که در مطلب «خط‌خوردگی‌های شازده احتجاب» نشانمان می‌دهد.

خط‌خوردگی‌های شازده احتجاب می‌گویند گلشیری نسخه اولیه شازده احتجاب را در چند دفتر چهل برگ نوشته بود. کسی آن دفترها را دیده یا هنوز هستند؟ شاید دیدن نسخه اولیه نکاتی را برای ما مشخص می‌کرد. مثل تغییراتی که گلشیری بعد از خواندن اولین نسخه داستان در جمع دوستانش بر آن اعمال کرده بود. احمد اخوت در این مقاله از کتاب «تا روشنایی بنویس» تصور می‌کند با پیدا کردن این دفترچه‌ها چه چیزهایی می‌شد از داستان و از نویسنده فهمید.

آثار احمد اخوت بسیارند، از ترجمه آثار فاکنر و بورخس گرفته تا مجموعه‌هایی درباره نویسندگان و نوشتن؛ ما در این پرونده تنها چند نمونه از کارهایش برای آشنایی بیشتر با ویژگی قلم او که خاص و ماندگار است مطرح کردیم.

اخوت یک مجموعه داستان با نام برادران جمالزاده هم نوشته است. شاید شما بخواهید درباره این داستان‌ها برایمان بنویسید.

خرید کتابهای احمد اخوت در جهان کتاب به مدت یک ماه با تخفیف 20درصد. کد تخفیف: jahan

احمد اخوت